Η Σφαγή της Χίου
Γκραβούρα του λιμανιού της Χίου με το Φρούριο του 1566
"Η Χίος πριν το 1821 χαρακτηρίζεται με τα ομορφότερα επίθετα που έχουν βρεθεί: Παράδεισος, ευτυχισμένο νησί. Είχε τα πάντα.
Κατάφερε να πάρει προνόμια για πολλούς λόγους. Όχι μόνο για τη μαστίχα που έχει επικρατήσει, αλλά κυρίως γιατί είχε στα κέντρα αποφάσεων δικούς της ανθρώπους κοντά στο σουλτάνο.
Είχε αναπτύξει ένα πολιτισμό πάρα πολύ σημαντικό. Δίδασκαν ξένες γλώσσες, είχαν φέρει και δάσκαλο ζωγραφικής από το Παρίσι, είχαν τυπογραφείο, είχαν βιβλιοθήκη 20.000 τόμων χάρη στις ενέργειες του Κοραή."
Αθηνά Κ. Ζαχαρού Λουτράρη, Διδάκτωρ Ιστορίας και Αρχαιολογίας ΑΠΘ.
Κατάφερε να πάρει προνόμια για πολλούς λόγους. Όχι μόνο για τη μαστίχα που έχει επικρατήσει, αλλά κυρίως γιατί είχε στα κέντρα αποφάσεων δικούς της ανθρώπους κοντά στο σουλτάνο.
Είχε αναπτύξει ένα πολιτισμό πάρα πολύ σημαντικό. Δίδασκαν ξένες γλώσσες, είχαν φέρει και δάσκαλο ζωγραφικής από το Παρίσι, είχαν τυπογραφείο, είχαν βιβλιοθήκη 20.000 τόμων χάρη στις ενέργειες του Κοραή."
Αθηνά Κ. Ζαχαρού Λουτράρη, Διδάκτωρ Ιστορίας και Αρχαιολογίας ΑΠΘ.
"Ενενήντα δύο ατράκτους είχε ένα εργοστάσιο από τα πολλά της Χίου. Κοντά στην πλατεία, η συνοικία Βλαταριά ήταν εκεί που ύφαιναν τα διάφορα.
Μετάξι έφτιαχναν στο νησί από τις πολλές μουριές που είχαν, αλλά έκαναν και εισαγωγές.
Τα μεταξωτά της Χίου θεωρούνταν καλύτερα από της Δαμασκού."
Αθηνά Κ. Ζαχαρού Λουτράρη, Διδάκτωρ Ιστορίας και Αρχαιολογίας ΑΠΘ.
Μετάξι έφτιαχναν στο νησί από τις πολλές μουριές που είχαν, αλλά έκαναν και εισαγωγές.
Τα μεταξωτά της Χίου θεωρούνταν καλύτερα από της Δαμασκού."
Αθηνά Κ. Ζαχαρού Λουτράρη, Διδάκτωρ Ιστορίας και Αρχαιολογίας ΑΠΘ.
Επιβλητικές και υπεροπτικές, κυκλοφορούν ντυμένες με πολυτελή φορέματα από ταφτάδες και μετάξια, ασημοκεντημένα και χρυσοΰφαντα.
Πολύτιμα πετράδια και άλλα κοσμήματα, περιδέραια, καδένες, δαχτυλίδια και βραχιόλια στολίζουν το λαιμό και τα χέρια τους.
William Lithgow, σκωτσέζος περιηγητής, 17ος αιώνας.
Πολύτιμα πετράδια και άλλα κοσμήματα, περιδέραια, καδένες, δαχτυλίδια και βραχιόλια στολίζουν το λαιμό και τα χέρια τους.
William Lithgow, σκωτσέζος περιηγητής, 17ος αιώνας.
Λυκούργος Λογοθέτης
ΣΦΑΓΗ ΤΗΣ ΧΙΟΥ: Η ομιλία του Κ. Φραγκομίχαλου στο Μελανιός στις 15 Μαΐου 2016
Η Χίος των προεπαναστατικών χρόνων αποτελούσε την πλέον ακμάζουσα και ευημερούσα ελληνική περιοχή, όχι χάρη στα προνόμιά της, όπως συνήθως λέγεται (διότι και άλλες περιοχές απολάμβαναν τα αυτά προνόμια χωρίς να σημειώσουν την ανάλογη ακμή), αλλά κυρίως χάρη στην εργατικότητα, την προοδευτικότητα και προπάντων στη σύνεση των κατοίκων της, στοιχείο που είχε ήδη είχε επισημάνει και ο ιστορικός Θουκυδίδης από την αρχαιότητα.
Ο πόθος της Χίου για ελευθερία και εθνική ανεξαρτησία δεν ήταν έναντι άλλων ελληνικών περιοχών λιγότερο διακαής, και αρκετά τέκνα της συνέβαλαν αποφασιστικά προς την κατεύθυνση αυτή, περιοριζόμενοι να μνημονεύσουμε τους Ευστράτιο Αργέντη και Αντώνιο Κορωνιό που συνεμαρτύρησαν με τον Ρήγα Φεραίο, τους δύο Χίους αρχιερείς, Ανδριανουπόλεως και Εφέσου, που συναπαγχονίσθηκαν με τον Πατριάρχη Γρηγόριο Ε΄, και εκείνον που με το έργο και τη διδασκαλία του συνέβαλε όσο κανένας άλλος στην ανάσταση την εθνική, δηλαδή τον Αδαμάντιο Κοραή.
Ωστόσο, το 1821 λόγοι κοινωνικοί, οικονομικοί και στρατιωτικοί καθιστούσαν τη Χίο απρόσφορη για επανάσταση, και για τούτο και η Φιλική Εταιρεία απέφυγε να γνωστοποιήσει το κήρυγμά της σε αυτή.
Ο αιφνίδιος, επομένως, και εκ του προχείρου κατάπλους του Υδραϊκού στόλου στις 23 Απριλίου του 1821 στη Χίο, προκειμένου να την εξεγείρει σε επανάσταση, αποτελούσε απερισκεψία. Και βέβαια ο στόλος άπρακτος μετά εξαήμερον αποπλέει, έχοντας όμως εν τω μεταξύ γίνει η αφορμή να προβούν οι Τούρκοι σε καταπιεστικότατα σε βάρος των κατοίκων μέτρα, να τους αφοπλίσουν, να φυλακίσουν τον μητροπολίτη και τους προκρίτους, και το σοβαρότερο να αποστείλει η Πύλη ως διοικητή άτομο αδίστακτο, σκληρό, με αβυσσαλέα ψυχή, απύθμενο φυλετικό μίσος και θρησκευτικό φανατισμό, τον Βαχίτ.
Υπ’ αυτές τις συνθήκες η επακολουθήσασα στις 10 Μαρτίου του επομένου έτους Σαμιακή εκστρατεία συνιστούσε παραλογισμό, για να χρησιμοποιήσουμε τον ηπιότερο χαρακτηρισμό, και απέληξε μετά από δέκα εννέα ημέρες σε πλήρη αποτυχία, με τους Σαμιώτες στο μεγαλύτερο μέρος τους να σπεύδουν, επί τη εμφανίσει του Τουρκικού στόλου, να εγκαταλείψουν τη νήσο, για να επακολουθήσει σε αυτήν η ανείπωτη τραγωδία.
Ο εν λόγω στόλος εκ 47 πλοίων με 7.000 ενόπλους υπό τον Καρά Αλή καταπλέει στη νήσο τη Μεγάλη Πέμπτη, 30 Μαρτίου, με την σουλτανική εντολή όλη η νήσος, πλην των 21 Μαστιχοχώρων, να καταστραφεί, προκειμένου να αποτελέσει παράδειγμα προς αποφυγή για κάθε σχεδιάζουσα να επαναστατήσει περιοχή. Να κατασφάζονται τα νήπια αδιακρίτως φύλου έως τριών ετών, τα αγόρια και οι άνδρες από 12 και άνω ετών και οι γυναίκες άνω των 40 ετών. Να αιχμαλωτίζονται, πωλούμενοι ως σκλάβοι, τα κορίτσια και οι γυναίκες από 3 έως 40 ετών καθώς και τα αγόρια από 3 έως 12 ετών. και να χαρίζεται η ζωή μόνο σε νέους ηλικίας από 12 έως 20 ετών, εφόσον θα ασπάζονταν τον ισλαμισμό.
Συγχρόνως με το στόλο άρχισαν να καταπλέουν στη νήσο – σε καθημερινή βάση και επί τετράμηνο – σμήνη πλοιαρίων με άτακτα στίφη, που συνέρρεαν για εκδίκηση, ληστεία, λαφυραγωγία, σύλληψη σκλάβων και φόνο όσο το δυνατόν περισσότερων Χριστιανών, καθώς ο Βαχίτ, τους προσέφερε αδρότατη αμοιβή για κάθε προσκομιζόμενη σε αυτόν κεφαλή. Δερβίσηδες δε, που συνόδευαν τακτικούς και ατάκτους, γαλβάνιζαν αδιακόπως το φανατισμό και τη μανία τους για φόνο και καταστροφή.
Οι ολίγοι αμυνόμενοι, και ιδίως οι Χιώτες, εμποδίζουν όλη τη Μεγ. Πέμπτη την απόβαση, Όμως το πρωί της Μεγ. Παρασκευής με τη ανατροπή της τελευταίας εστίας άμυνας στην Τουρλωτή, οι 7.000 ένοπλοι του στόλου, 1.000 από το Φρούριο και τα εν τω μεταξύ καταφθάνοντα άτακτα στίφη εφορμούν κατά της πόλεως και προβαίνουν σε ολοκληρωτική καταστροφή και γενική σφαγή. Εισερχόμενοι στις οικίες κατασφάζουν τους ενοίκους, αφού πρώτα τους βασανίζουν για να τους παραδώσουν χρήματα ή τιμαλφή, και εν συνεχεία τα πάντα – οικίες, ναούς και λοιπά οικοδομήματα – αδιακρίτως τα πυρπολούν.
Τα διαδραματιζόμενα είναι ασφαλώς αδύνατον να περιγραφούν, και μόνο τα αναφερόμενα εν προκειμένω από τον σύγχρονο των συμβάντων Γάλλο ιστορικό και περιηγητή Πουκεβίλ θα μπορούσαν ίσως να παράσχουν εικόνα αμυδρή :
«Είναι αδύνατον», γράφει, «να παραστήσει ο κάλαμος ή ο άνθρωπος να φανταστεί, εάν δεν ήταν αυτόπτης μάρτυρας, πόσα και ποία είδη τραγικών σκηνών ακολούθησαν σε τόσο λίγο χρονικό διάστημα, στη σχεδόν μη υπάρουσαν πλέον Χίον. Ούτε όμως και ο αυτόπτης μάρτυρας μπορεί να ανακαλέσει τα πάντα στη μνήμη του, ούτε ο ακροατής μπορεί να πιστέψει, ότι αυτά συνέβησαν…
…Στους δρόμους σφάζουν αδιακρίτως. Στα σπίτια πνίγουν τους γέροντες, τις γυναίκες και τα παιδιά…ο φανατισμός και η βαρβαρότητα κρατατώντας στο χέρι το ξίφος και το δαυλό έσφαζαν, έκαιαν, αφάνιζαν….
…. Γυναίκες σύρονται από τα μαλλιά και βιάζονται εν μέσω νεκρών και θνησκόντων. Δερβίσες οινοβαρείς χορεύουν γύρω από τους σωρούς των πτωμάτων. Στρατιώτες συγκεντρωμένοι γύρω από την πυρά ασχολούνται άλλοι εις το να στήνουν πυραμίδες κεφαλών, στην κορυφή των οποίων μπήγουν τις σημαίες τους, και άλλοι εις το να κατασκευάζουν αρμαθιές από αυτιά, για να στολίσουν τις πρύμνες των οθωμανικών πλοίων. Οι δε εμίρηδες πετούν εις το αίμα και το βόρβορο των ρυακίων τις εικόνες του Χριστού και τα λείψανα των αγίων, βλαστημώντας τα μυστήρια του Σταυρού και τη θεότητα του Σωτήρος».
Ως συνέχεια και αδιάψευστη επιβεβαίωση των παραπάνω είναι όσα αναφέρει στα Απομνημονεύματά του ο ίδιος ο Βαχίτ :
«Την άλλη ημέρα» (εννοεί το Μ. Σάββατο), «ο τοποτηρητής» (εννοεί τον εαυτό του) «συνέταξε λεπτομερή έκθεση των συμβάντων, θεωρημένο αντίγραφο της οποίας απέστειλε με ταχυδρόμο στην Κωνσταντινούπολη, φιλοτιμούμενος να συναποστείλει πέντε φορτία με κομμένα κεφάλια των επαναστατών, μαζί και αυτιά των πιο επίσημων εξ αυτών, που όλα έσταζαν ακόμα αίμα. Και άλλα δύο φορτία με κομμένα αυτιά αποστατών κατοίκων της πόλεως, της κατωτέρας τάξεως».
Η σφαγή ήταν την πρώτη ημέρα γενική, και μόνο από τη δεύτερη, παρά τις αντιρρήσεις του Βαχίτ, ο Καρά Αλής διέταξε την εξαίρεση από αυτή των γυναικών και παιδιών, όχι φυσικά από οίκτο, αλλά για να αποκομίσει και ο ίδιος τεράστια κέρδη από την πώληση αυτών.
Το Μεγ. Σάββατο, μετά την ολοκληρωτική καταστροφή της πόλεως, οι επιδρομείς τρέπονται στα προάστιά της, στα Καμπόχωρα και σε τόπους που λόγω της οχυρότητάς τους αποτελούσαν εστίες αντίστασης και καταφύγιο πολλών. Την Κυριακή του Πάσχα προσβάλλουν τη Μονή του Αγίου Μηνά, καταφύγιο τριών χιλιάδων ψυχών. Μετά την κάμψη της ισχυρής αντίστασης, επακολουθεί ανηλεής σφαγή, αιχμαλωσία και πυρπόληση του κατάμεστου από πλήθος χριστιανών ναού. Αλλά ας ακούσουμε εν προκειμένω τον ίδιο τον Βαχίτ :
«Ολους τους ευρισκόμενους στο μοναστήρι τους κατέσφαξαν, αιχμαλωτίσαντες τους νεότερους αμφοτέρων των φύλων. Τις δε αιμοσταγείς κεφαλές και τα αυτιά των θανατωθέντων εξαπέστειλαν στον τοποτηρητή, ο οποίος φιλοτιμήθηκε να ανταμείψει με αδρά δώρα την αφοσίωση και τη γενναιότητα των πολεμησάντων υπέρ της τιμής και της θρησκείας ηρωϊκών στρατιωτών».
Οι αυτές σκηνές διαδραματίζονται επίσης την ημέρα του Πάσχα στη Νέα Μονή, καταφύγιο ομοίως τριών περίπου χιλιάδων ψυχών, την επομένη στον ΄Αγιο Γεώργιο Συκούση, και τη Δευτέρα μετά του Θωμά στον Ανάβατο, όπου εκ των εκεί χιλίων ψυχών, μόνο δύο άνδρες διασώθηκαν και τα γυναικόπαιδα σκλαβώθηκαν. Επιφυλάσσεται δε η αυτή τύχη, παρά το γεγονός ότι ανήκαν στην περιοχή των Μαστιχοχώρων, στα Μοναστήρια των Χαλάνδρων και της Καλλιμασιάς.
Εν τω μεταξύ την έβδομη ημέρα των σφαγών ο Καρά Αλής σε συνεννόηση με τον Βαχίτ εξαγγέλλει ψευδώς αμνηστία, «εξεύρημα διαβολικόν, δια να έρχονται τα θύματα μόνα των προς σφαγήν», όπως σημειώνει ο ιστορικός και θύμα των σφαγών Αλέξανδρος Βλαστός.
Οταν πολλοί πιστεύουν και επιστρέφουν στις ερειπωμένες οικίες τους, Καρά Αλής και Βαχίτ εξαπολύουν νέο κύμα σφαγής, το «δεύτερο γιουρούσι», όπως αποκλήθηκε, το οποίο απέβη ακόμη πιο φονικό.
Χίλιοι πεντακόσιοι χωραϊτες επιστρέφοντας από τα Μαστιχόχωρα, όπου είχαν καταφύγει για ασφάλεια, υποχρεώνονται να παραμείνουν στη θέση Βανακού της περιοχής Θολοποταμίου, προκειμένου, όπως τους είπαν, να οδηγηθούν στην πόλη ασφαλώς. Ο επικεφαλής του εκεί στρατιωτικού αποσπάσματος Ελέζογλου αγάς, σε μία κρίση προφανώς συνειδήσεως, θέλησε να διασώσει τους αθώους αυτούς ανθρώπους, για να λάβει την αμετάκλητη εντολή του Βαχίτ : «Όλοι αθώοι και ένοχοι πρέπει να εξοντωθούν. Η βούλησή μου είναι αυτή. Η Χίος πρέπει να καταστραφεί». Επακολουθεί ανηλεής σφαγή και πυρπολείται ο εκεί κατάμεστος κόσμου ναός, προκειμένου η διαδικασία της εξοντώσεως να επιταχυνθεί.
Δεκαπέντε χιλιάδες ενόπλων επιτίθενται στη συνέχεια εναντίον των Βορειοχώρων, προκειμένου να εξοντώσουν όχι μόνον τους κατοίκους αυτών, αλλά και τις χιλιάδες των καταδιωκομένων από την υπόλοιπη νήσο, οι οποίοι γυμνοί, ανυπόδητοι, διψασμένοι και νηστικοί διέσχιζαν βουνά και χαράδρες, σπεύδοντας στο εδώ Ακρωτήριο του Μελανιούς, απ’ όπου προσδοκούσαν να παραληφθούν από πλοία των Ψαρών και να σωθούν, κάτι όμως που τελικά δεν κατέστη, δυστυχώς, δυνατόν.
Γράφει αναφερόμενος στα Βορειόχωρα ο Βαχίτ : «Τα χωριά αυτά υποτάχθηκαν με αιματηρή μάχη, κατά την οποία έπεσαν από εμάς αρκετοί νεκροί, ενώ από εκείνους δεν έμεινε ίχνος ζωής ούτε περιουσίας. Τα σπίτια και οι καλύβες τους κατεκάησαν και οι ίδιοι κατεσφάγησαν, ενώ όσοι διέφευγαν έτρεχαν γυμνοί και εξουθενωμένοι στους κρημνούς και τους βάτους».
Οι επιδρομείς, εγκλωβίζοντας τελικά τις χιλιάδες των συγκεντρωμένων εδώ στο Μελανιός, προβαίνουν στην ανηλεή εξόντωσή τους, με βασανιστήρια μάλιστα και φρικαλεότητες πέραν πάσης φαντασίας. ΄Ολα αυτά, που έχουν καταγραφεί και υπό της Ιστορίας, τα παραλείπουμε την ώρα τούτη, καθώς υπερβαίνουν τα όρια κάθε συναισθηματικής αντοχής και ευαισθησίας.
Πολλές γυναίκες, βλέποντας τους επιδρομείς να πλησιάζουν και αναλογιζόμενες την τύχη που τις ανέμενε, έσπευδαν στον παρακείμενο υψηλό απότομο βράχο, τον αποκαλούμενο «Μαύρο Γκρεμό», και αφού έρριχναν από την κορυφή του τα τέκνα τους στη θάλασσα, κατακρημνίζονταν στη συνέχεια και οι ίδιες.
Δέκα περίπου χιλιάδες κατεσφάγησαν, το αίμα των οποίων κύλησε ποταμηδόν και έβαψε σε μεγάλη έκταση τη θάλασσα, όπως θρηνητικά ψάλλει και το σχετικό δίστιχο :
Εκεί στον Κάβο Μελανιός που έγινε ο θρήνος
Η θάλασσα κοκκίνισε, σκοτίστηκε ο ήλιος.
Στις δώδεκα περίπου χιλιάδες ανήλθαν τα αιχμάλωτα γυναικόπαιδα, που υποχρεώνονταν να μεταφέρουν πεζοπορώντας τις κεφαλές των προσφιλών τους στην πόλη, προκειμένου να παραδοθούν στον Βαχίτ.
Και ενώ εξελίσσονταν τα παραπάνω, στην πόλη άνοιγε η αυλαία έτερης τραγωδίας με πρωταγωνιστές και θύτες τον Καρά Αλή και τον Βαχίτ. Ο πρώτος στις 22 Απριλίου κρέμασε στους ιστούς της ναυαρχίδας 70 προκρίτους που του είχαν αποστείλει οι Μαστιχοχωρίτες εκουσίως μετά την εξαγγελία της αμνηστίας, προκειμένου να τον διαβεβαιώσουν για τη φιλειρηνική τους στάση. Και ο δεύτερος την επομένη απαγχόνισε στις επάλξεις του Κάστρου τους κρατούμενους ως ενέχυρα, δηλαδή τον Μητροπολίτη Πλάτωνα, τον αρχιδάκονό του Μακάριο και 61 προκρίτους. Παράλληλα ο Βαχίτ εκδικούμενος τον πρόξενο της Δανίας Κωνσταντάκη Θεσσαλονικιό για την προηγηθείσα φιλελληνική του στάση, τον συλλαμβάνει κατά παράβαση κάθε διπλωματικού ασύλου και εν συνεχεία τον ανασκολοπίζει στην πλατεία Βουνακίου επί εκκλησιαστικού μανουαλίου, η αιχμή του οποίου είχε εξέλθει από την ωμοπλάτη του μάρτυρα. Δύο ημέρες βασανιζόταν και ζητούσε νερό από τους περαστικούς για να εκπνεύσει, «αλλά ποιος τολμούσε», όπως σημειώνει ο πρόξενος της Ολλανδίας Πάσκουα, «να του δώσει;».
Από σκηνές φρίκης, όπως η συγκεκριμένη, που εκτυλίχθηκαν πάμπολλε στην εν λόγω πλατεία, μοιρολόγησε συγκλονισμένη η μετέπειτα τοπική κοινωνία :
Στου Βουνακιού τον πλάτανο πουλί δεν πα να κάτσει,
γιατ’ είν’ τα φύλλα του πικρά κι’ οι ρίζες του φαρμάκι.
Στις 6 Ιουνίου πυρπολήθηκε, ως γνωστόν, η τουρκική ναυαρχίδα, και την επομένη επακολουθεί το «τρίτο γιουρούσι». Είκοσι χιλιάδες ενόπλων εφορμούν για αντεκδίκηση κατά των Μαστιχοχώρων, προκαλώντας σε αυτά εντός ολίγου, δεδομένου ότι η επίθεση ήταν απροσδόκητη, την αυτή με εκείνην της υπόλοιπης νήσου καταστροφή. Στα μέσα Ιουνίου η Χίος είχε μεταβληθεί σε ένα σωρό καπνιζόντων ερειπίων, όπως και η λαϊκή μούσα θρηνεί :
Ολα τσούρμο γενήκανε, τίποτα ορθό δεν μένει.
μόνο ο μαύρος ο καπνός, που αφ’ τη Χιο δεν βγαίνει.
Για να συμπληρώσει ο νεότερος ποιητής :
…………………………………………
Τα γιασεμιά κοκκίνισαν το χρόνο της σφαγής σου,
πίνοντας αίμα για νερό στη ρημαγμένη γη σου.
Τα χελιδόνια πέρασαν χωρίς να σταματήσουν,
μη ξέροντας στο χαλασμό πού τις φωλιές να κτίσουν.
Η σφαγή συνεχίστηκε έως τα μέσα Αυγούστου, με τα άτακτα στίφη να αναζητούν θύματα στα βουνά, τις απότομες ακτές, στις οπές της γης και κάθε σπηλιά, χρησιμοποιώντας για το σκοπό αυτό ακόμα και ανιχνευτικά σκυλιά. Από τους 117.000 κατοίκους της νήσου περίπου 42.000 θανατώθηκαν, 52.000 αιχμαλωτίστηκαν, 21.000 διέφυγαν ως πρόσφυγες, και μόνον 1.800 παρέμειναν επί του εδάφους της, για να περιοριστούν στο μισό μετά τον εκσπάσαντα, λόγω των χιλιάδων άταφων πτωμάτων, τυφοειδή πυρετό.
Ας μη σπεύσει δε κανείς να μακαρίσει τους διασωθέντες, αιχμαλώτους και πρόσφυγες, διότι η μοίρα τους υπήρξε ακόμα πιο τραγική, καθώς, για να χρησιμοποιήσουμε τη Θουκυδίδεια φρασεολογία, αυτοί απέβησαν «πολύ των τεθνεώτων λυπηρότεροι και των απολωλότων αθλιώτεροι». Ας μην επεκταθούμε, όμως, στην τραγικότατή τους ιστορία.
Εχει λεχθεί από ιστορικούς ότι τον χρυσό τρίποδα της Ελληνικής Παλιγγενεσίας τον αποτελούν ο απαγχονισμός του Πατριαρχείου, η ΄Εξοδος του Μεσολογγίου και οι Σφαγές της Χίου. Δια του πρώτου ο Ελληνισμός συνειδητοποίησε ότι δεν είχε άλλη επιλογή από το θάνατο ή την ελευθερία. Και δια των δύο άλλων προέκυψε το φιλελληνικό ρεύμα και μετεστράφη η Ευρωπαϊκή διπλωματία.
Ωστόσο, η ιστορική δεοντολογία, θα προσθέταμε εμείς, επιβάλλει να μη λησμονούμε επί πλέον και τούτο. Το ότι δηλαδή η πυρπόληση της ναυαρχίδας, που εμπόδισε τον τουρκικό στόλο να πλεύσει στην Πελοπόννησο και να καταπνίξει την εκεί Επανάσταση, συντελέστηκε με τίμημα τον αφανισμό και του υπολειπόμενου ενός τρίτου της Χίου.
Ας υποκλιθούμε ευλαβικά προ της μεγάλης θυσίας των μαρτυρικών θυμάτων, διαβεβαιώνοντάς τα την ιερή τούτη ώρα και επίσημα, ότι την ελευθερία που μας χάρισαν και τη γη και τη θάλασσα που πότισαν και έβαψαν, αντίστοιχα, με τους ποταμούς των αιμάτων τους, θα τα υπερασπίζουμε παντού, πάντοτε και με κάθε τίμημα».
Η Χίος των προεπαναστατικών χρόνων αποτελούσε την πλέον ακμάζουσα και ευημερούσα ελληνική περιοχή, όχι χάρη στα προνόμιά της, όπως συνήθως λέγεται (διότι και άλλες περιοχές απολάμβαναν τα αυτά προνόμια χωρίς να σημειώσουν την ανάλογη ακμή), αλλά κυρίως χάρη στην εργατικότητα, την προοδευτικότητα και προπάντων στη σύνεση των κατοίκων της, στοιχείο που είχε ήδη είχε επισημάνει και ο ιστορικός Θουκυδίδης από την αρχαιότητα.
Ο πόθος της Χίου για ελευθερία και εθνική ανεξαρτησία δεν ήταν έναντι άλλων ελληνικών περιοχών λιγότερο διακαής, και αρκετά τέκνα της συνέβαλαν αποφασιστικά προς την κατεύθυνση αυτή, περιοριζόμενοι να μνημονεύσουμε τους Ευστράτιο Αργέντη και Αντώνιο Κορωνιό που συνεμαρτύρησαν με τον Ρήγα Φεραίο, τους δύο Χίους αρχιερείς, Ανδριανουπόλεως και Εφέσου, που συναπαγχονίσθηκαν με τον Πατριάρχη Γρηγόριο Ε΄, και εκείνον που με το έργο και τη διδασκαλία του συνέβαλε όσο κανένας άλλος στην ανάσταση την εθνική, δηλαδή τον Αδαμάντιο Κοραή.
Ωστόσο, το 1821 λόγοι κοινωνικοί, οικονομικοί και στρατιωτικοί καθιστούσαν τη Χίο απρόσφορη για επανάσταση, και για τούτο και η Φιλική Εταιρεία απέφυγε να γνωστοποιήσει το κήρυγμά της σε αυτή.
Ο αιφνίδιος, επομένως, και εκ του προχείρου κατάπλους του Υδραϊκού στόλου στις 23 Απριλίου του 1821 στη Χίο, προκειμένου να την εξεγείρει σε επανάσταση, αποτελούσε απερισκεψία. Και βέβαια ο στόλος άπρακτος μετά εξαήμερον αποπλέει, έχοντας όμως εν τω μεταξύ γίνει η αφορμή να προβούν οι Τούρκοι σε καταπιεστικότατα σε βάρος των κατοίκων μέτρα, να τους αφοπλίσουν, να φυλακίσουν τον μητροπολίτη και τους προκρίτους, και το σοβαρότερο να αποστείλει η Πύλη ως διοικητή άτομο αδίστακτο, σκληρό, με αβυσσαλέα ψυχή, απύθμενο φυλετικό μίσος και θρησκευτικό φανατισμό, τον Βαχίτ.
Υπ’ αυτές τις συνθήκες η επακολουθήσασα στις 10 Μαρτίου του επομένου έτους Σαμιακή εκστρατεία συνιστούσε παραλογισμό, για να χρησιμοποιήσουμε τον ηπιότερο χαρακτηρισμό, και απέληξε μετά από δέκα εννέα ημέρες σε πλήρη αποτυχία, με τους Σαμιώτες στο μεγαλύτερο μέρος τους να σπεύδουν, επί τη εμφανίσει του Τουρκικού στόλου, να εγκαταλείψουν τη νήσο, για να επακολουθήσει σε αυτήν η ανείπωτη τραγωδία.
Ο εν λόγω στόλος εκ 47 πλοίων με 7.000 ενόπλους υπό τον Καρά Αλή καταπλέει στη νήσο τη Μεγάλη Πέμπτη, 30 Μαρτίου, με την σουλτανική εντολή όλη η νήσος, πλην των 21 Μαστιχοχώρων, να καταστραφεί, προκειμένου να αποτελέσει παράδειγμα προς αποφυγή για κάθε σχεδιάζουσα να επαναστατήσει περιοχή. Να κατασφάζονται τα νήπια αδιακρίτως φύλου έως τριών ετών, τα αγόρια και οι άνδρες από 12 και άνω ετών και οι γυναίκες άνω των 40 ετών. Να αιχμαλωτίζονται, πωλούμενοι ως σκλάβοι, τα κορίτσια και οι γυναίκες από 3 έως 40 ετών καθώς και τα αγόρια από 3 έως 12 ετών. και να χαρίζεται η ζωή μόνο σε νέους ηλικίας από 12 έως 20 ετών, εφόσον θα ασπάζονταν τον ισλαμισμό.
Συγχρόνως με το στόλο άρχισαν να καταπλέουν στη νήσο – σε καθημερινή βάση και επί τετράμηνο – σμήνη πλοιαρίων με άτακτα στίφη, που συνέρρεαν για εκδίκηση, ληστεία, λαφυραγωγία, σύλληψη σκλάβων και φόνο όσο το δυνατόν περισσότερων Χριστιανών, καθώς ο Βαχίτ, τους προσέφερε αδρότατη αμοιβή για κάθε προσκομιζόμενη σε αυτόν κεφαλή. Δερβίσηδες δε, που συνόδευαν τακτικούς και ατάκτους, γαλβάνιζαν αδιακόπως το φανατισμό και τη μανία τους για φόνο και καταστροφή.
Οι ολίγοι αμυνόμενοι, και ιδίως οι Χιώτες, εμποδίζουν όλη τη Μεγ. Πέμπτη την απόβαση, Όμως το πρωί της Μεγ. Παρασκευής με τη ανατροπή της τελευταίας εστίας άμυνας στην Τουρλωτή, οι 7.000 ένοπλοι του στόλου, 1.000 από το Φρούριο και τα εν τω μεταξύ καταφθάνοντα άτακτα στίφη εφορμούν κατά της πόλεως και προβαίνουν σε ολοκληρωτική καταστροφή και γενική σφαγή. Εισερχόμενοι στις οικίες κατασφάζουν τους ενοίκους, αφού πρώτα τους βασανίζουν για να τους παραδώσουν χρήματα ή τιμαλφή, και εν συνεχεία τα πάντα – οικίες, ναούς και λοιπά οικοδομήματα – αδιακρίτως τα πυρπολούν.
Τα διαδραματιζόμενα είναι ασφαλώς αδύνατον να περιγραφούν, και μόνο τα αναφερόμενα εν προκειμένω από τον σύγχρονο των συμβάντων Γάλλο ιστορικό και περιηγητή Πουκεβίλ θα μπορούσαν ίσως να παράσχουν εικόνα αμυδρή :
«Είναι αδύνατον», γράφει, «να παραστήσει ο κάλαμος ή ο άνθρωπος να φανταστεί, εάν δεν ήταν αυτόπτης μάρτυρας, πόσα και ποία είδη τραγικών σκηνών ακολούθησαν σε τόσο λίγο χρονικό διάστημα, στη σχεδόν μη υπάρουσαν πλέον Χίον. Ούτε όμως και ο αυτόπτης μάρτυρας μπορεί να ανακαλέσει τα πάντα στη μνήμη του, ούτε ο ακροατής μπορεί να πιστέψει, ότι αυτά συνέβησαν…
…Στους δρόμους σφάζουν αδιακρίτως. Στα σπίτια πνίγουν τους γέροντες, τις γυναίκες και τα παιδιά…ο φανατισμός και η βαρβαρότητα κρατατώντας στο χέρι το ξίφος και το δαυλό έσφαζαν, έκαιαν, αφάνιζαν….
…. Γυναίκες σύρονται από τα μαλλιά και βιάζονται εν μέσω νεκρών και θνησκόντων. Δερβίσες οινοβαρείς χορεύουν γύρω από τους σωρούς των πτωμάτων. Στρατιώτες συγκεντρωμένοι γύρω από την πυρά ασχολούνται άλλοι εις το να στήνουν πυραμίδες κεφαλών, στην κορυφή των οποίων μπήγουν τις σημαίες τους, και άλλοι εις το να κατασκευάζουν αρμαθιές από αυτιά, για να στολίσουν τις πρύμνες των οθωμανικών πλοίων. Οι δε εμίρηδες πετούν εις το αίμα και το βόρβορο των ρυακίων τις εικόνες του Χριστού και τα λείψανα των αγίων, βλαστημώντας τα μυστήρια του Σταυρού και τη θεότητα του Σωτήρος».
Ως συνέχεια και αδιάψευστη επιβεβαίωση των παραπάνω είναι όσα αναφέρει στα Απομνημονεύματά του ο ίδιος ο Βαχίτ :
«Την άλλη ημέρα» (εννοεί το Μ. Σάββατο), «ο τοποτηρητής» (εννοεί τον εαυτό του) «συνέταξε λεπτομερή έκθεση των συμβάντων, θεωρημένο αντίγραφο της οποίας απέστειλε με ταχυδρόμο στην Κωνσταντινούπολη, φιλοτιμούμενος να συναποστείλει πέντε φορτία με κομμένα κεφάλια των επαναστατών, μαζί και αυτιά των πιο επίσημων εξ αυτών, που όλα έσταζαν ακόμα αίμα. Και άλλα δύο φορτία με κομμένα αυτιά αποστατών κατοίκων της πόλεως, της κατωτέρας τάξεως».
Η σφαγή ήταν την πρώτη ημέρα γενική, και μόνο από τη δεύτερη, παρά τις αντιρρήσεις του Βαχίτ, ο Καρά Αλής διέταξε την εξαίρεση από αυτή των γυναικών και παιδιών, όχι φυσικά από οίκτο, αλλά για να αποκομίσει και ο ίδιος τεράστια κέρδη από την πώληση αυτών.
Το Μεγ. Σάββατο, μετά την ολοκληρωτική καταστροφή της πόλεως, οι επιδρομείς τρέπονται στα προάστιά της, στα Καμπόχωρα και σε τόπους που λόγω της οχυρότητάς τους αποτελούσαν εστίες αντίστασης και καταφύγιο πολλών. Την Κυριακή του Πάσχα προσβάλλουν τη Μονή του Αγίου Μηνά, καταφύγιο τριών χιλιάδων ψυχών. Μετά την κάμψη της ισχυρής αντίστασης, επακολουθεί ανηλεής σφαγή, αιχμαλωσία και πυρπόληση του κατάμεστου από πλήθος χριστιανών ναού. Αλλά ας ακούσουμε εν προκειμένω τον ίδιο τον Βαχίτ :
«Ολους τους ευρισκόμενους στο μοναστήρι τους κατέσφαξαν, αιχμαλωτίσαντες τους νεότερους αμφοτέρων των φύλων. Τις δε αιμοσταγείς κεφαλές και τα αυτιά των θανατωθέντων εξαπέστειλαν στον τοποτηρητή, ο οποίος φιλοτιμήθηκε να ανταμείψει με αδρά δώρα την αφοσίωση και τη γενναιότητα των πολεμησάντων υπέρ της τιμής και της θρησκείας ηρωϊκών στρατιωτών».
Οι αυτές σκηνές διαδραματίζονται επίσης την ημέρα του Πάσχα στη Νέα Μονή, καταφύγιο ομοίως τριών περίπου χιλιάδων ψυχών, την επομένη στον ΄Αγιο Γεώργιο Συκούση, και τη Δευτέρα μετά του Θωμά στον Ανάβατο, όπου εκ των εκεί χιλίων ψυχών, μόνο δύο άνδρες διασώθηκαν και τα γυναικόπαιδα σκλαβώθηκαν. Επιφυλάσσεται δε η αυτή τύχη, παρά το γεγονός ότι ανήκαν στην περιοχή των Μαστιχοχώρων, στα Μοναστήρια των Χαλάνδρων και της Καλλιμασιάς.
Εν τω μεταξύ την έβδομη ημέρα των σφαγών ο Καρά Αλής σε συνεννόηση με τον Βαχίτ εξαγγέλλει ψευδώς αμνηστία, «εξεύρημα διαβολικόν, δια να έρχονται τα θύματα μόνα των προς σφαγήν», όπως σημειώνει ο ιστορικός και θύμα των σφαγών Αλέξανδρος Βλαστός.
Οταν πολλοί πιστεύουν και επιστρέφουν στις ερειπωμένες οικίες τους, Καρά Αλής και Βαχίτ εξαπολύουν νέο κύμα σφαγής, το «δεύτερο γιουρούσι», όπως αποκλήθηκε, το οποίο απέβη ακόμη πιο φονικό.
Χίλιοι πεντακόσιοι χωραϊτες επιστρέφοντας από τα Μαστιχόχωρα, όπου είχαν καταφύγει για ασφάλεια, υποχρεώνονται να παραμείνουν στη θέση Βανακού της περιοχής Θολοποταμίου, προκειμένου, όπως τους είπαν, να οδηγηθούν στην πόλη ασφαλώς. Ο επικεφαλής του εκεί στρατιωτικού αποσπάσματος Ελέζογλου αγάς, σε μία κρίση προφανώς συνειδήσεως, θέλησε να διασώσει τους αθώους αυτούς ανθρώπους, για να λάβει την αμετάκλητη εντολή του Βαχίτ : «Όλοι αθώοι και ένοχοι πρέπει να εξοντωθούν. Η βούλησή μου είναι αυτή. Η Χίος πρέπει να καταστραφεί». Επακολουθεί ανηλεής σφαγή και πυρπολείται ο εκεί κατάμεστος κόσμου ναός, προκειμένου η διαδικασία της εξοντώσεως να επιταχυνθεί.
Δεκαπέντε χιλιάδες ενόπλων επιτίθενται στη συνέχεια εναντίον των Βορειοχώρων, προκειμένου να εξοντώσουν όχι μόνον τους κατοίκους αυτών, αλλά και τις χιλιάδες των καταδιωκομένων από την υπόλοιπη νήσο, οι οποίοι γυμνοί, ανυπόδητοι, διψασμένοι και νηστικοί διέσχιζαν βουνά και χαράδρες, σπεύδοντας στο εδώ Ακρωτήριο του Μελανιούς, απ’ όπου προσδοκούσαν να παραληφθούν από πλοία των Ψαρών και να σωθούν, κάτι όμως που τελικά δεν κατέστη, δυστυχώς, δυνατόν.
Γράφει αναφερόμενος στα Βορειόχωρα ο Βαχίτ : «Τα χωριά αυτά υποτάχθηκαν με αιματηρή μάχη, κατά την οποία έπεσαν από εμάς αρκετοί νεκροί, ενώ από εκείνους δεν έμεινε ίχνος ζωής ούτε περιουσίας. Τα σπίτια και οι καλύβες τους κατεκάησαν και οι ίδιοι κατεσφάγησαν, ενώ όσοι διέφευγαν έτρεχαν γυμνοί και εξουθενωμένοι στους κρημνούς και τους βάτους».
Οι επιδρομείς, εγκλωβίζοντας τελικά τις χιλιάδες των συγκεντρωμένων εδώ στο Μελανιός, προβαίνουν στην ανηλεή εξόντωσή τους, με βασανιστήρια μάλιστα και φρικαλεότητες πέραν πάσης φαντασίας. ΄Ολα αυτά, που έχουν καταγραφεί και υπό της Ιστορίας, τα παραλείπουμε την ώρα τούτη, καθώς υπερβαίνουν τα όρια κάθε συναισθηματικής αντοχής και ευαισθησίας.
Πολλές γυναίκες, βλέποντας τους επιδρομείς να πλησιάζουν και αναλογιζόμενες την τύχη που τις ανέμενε, έσπευδαν στον παρακείμενο υψηλό απότομο βράχο, τον αποκαλούμενο «Μαύρο Γκρεμό», και αφού έρριχναν από την κορυφή του τα τέκνα τους στη θάλασσα, κατακρημνίζονταν στη συνέχεια και οι ίδιες.
Δέκα περίπου χιλιάδες κατεσφάγησαν, το αίμα των οποίων κύλησε ποταμηδόν και έβαψε σε μεγάλη έκταση τη θάλασσα, όπως θρηνητικά ψάλλει και το σχετικό δίστιχο :
Εκεί στον Κάβο Μελανιός που έγινε ο θρήνος
Η θάλασσα κοκκίνισε, σκοτίστηκε ο ήλιος.
Στις δώδεκα περίπου χιλιάδες ανήλθαν τα αιχμάλωτα γυναικόπαιδα, που υποχρεώνονταν να μεταφέρουν πεζοπορώντας τις κεφαλές των προσφιλών τους στην πόλη, προκειμένου να παραδοθούν στον Βαχίτ.
Και ενώ εξελίσσονταν τα παραπάνω, στην πόλη άνοιγε η αυλαία έτερης τραγωδίας με πρωταγωνιστές και θύτες τον Καρά Αλή και τον Βαχίτ. Ο πρώτος στις 22 Απριλίου κρέμασε στους ιστούς της ναυαρχίδας 70 προκρίτους που του είχαν αποστείλει οι Μαστιχοχωρίτες εκουσίως μετά την εξαγγελία της αμνηστίας, προκειμένου να τον διαβεβαιώσουν για τη φιλειρηνική τους στάση. Και ο δεύτερος την επομένη απαγχόνισε στις επάλξεις του Κάστρου τους κρατούμενους ως ενέχυρα, δηλαδή τον Μητροπολίτη Πλάτωνα, τον αρχιδάκονό του Μακάριο και 61 προκρίτους. Παράλληλα ο Βαχίτ εκδικούμενος τον πρόξενο της Δανίας Κωνσταντάκη Θεσσαλονικιό για την προηγηθείσα φιλελληνική του στάση, τον συλλαμβάνει κατά παράβαση κάθε διπλωματικού ασύλου και εν συνεχεία τον ανασκολοπίζει στην πλατεία Βουνακίου επί εκκλησιαστικού μανουαλίου, η αιχμή του οποίου είχε εξέλθει από την ωμοπλάτη του μάρτυρα. Δύο ημέρες βασανιζόταν και ζητούσε νερό από τους περαστικούς για να εκπνεύσει, «αλλά ποιος τολμούσε», όπως σημειώνει ο πρόξενος της Ολλανδίας Πάσκουα, «να του δώσει;».
Από σκηνές φρίκης, όπως η συγκεκριμένη, που εκτυλίχθηκαν πάμπολλε στην εν λόγω πλατεία, μοιρολόγησε συγκλονισμένη η μετέπειτα τοπική κοινωνία :
Στου Βουνακιού τον πλάτανο πουλί δεν πα να κάτσει,
γιατ’ είν’ τα φύλλα του πικρά κι’ οι ρίζες του φαρμάκι.
Στις 6 Ιουνίου πυρπολήθηκε, ως γνωστόν, η τουρκική ναυαρχίδα, και την επομένη επακολουθεί το «τρίτο γιουρούσι». Είκοσι χιλιάδες ενόπλων εφορμούν για αντεκδίκηση κατά των Μαστιχοχώρων, προκαλώντας σε αυτά εντός ολίγου, δεδομένου ότι η επίθεση ήταν απροσδόκητη, την αυτή με εκείνην της υπόλοιπης νήσου καταστροφή. Στα μέσα Ιουνίου η Χίος είχε μεταβληθεί σε ένα σωρό καπνιζόντων ερειπίων, όπως και η λαϊκή μούσα θρηνεί :
Ολα τσούρμο γενήκανε, τίποτα ορθό δεν μένει.
μόνο ο μαύρος ο καπνός, που αφ’ τη Χιο δεν βγαίνει.
Για να συμπληρώσει ο νεότερος ποιητής :
…………………………………………
Τα γιασεμιά κοκκίνισαν το χρόνο της σφαγής σου,
πίνοντας αίμα για νερό στη ρημαγμένη γη σου.
Τα χελιδόνια πέρασαν χωρίς να σταματήσουν,
μη ξέροντας στο χαλασμό πού τις φωλιές να κτίσουν.
Η σφαγή συνεχίστηκε έως τα μέσα Αυγούστου, με τα άτακτα στίφη να αναζητούν θύματα στα βουνά, τις απότομες ακτές, στις οπές της γης και κάθε σπηλιά, χρησιμοποιώντας για το σκοπό αυτό ακόμα και ανιχνευτικά σκυλιά. Από τους 117.000 κατοίκους της νήσου περίπου 42.000 θανατώθηκαν, 52.000 αιχμαλωτίστηκαν, 21.000 διέφυγαν ως πρόσφυγες, και μόνον 1.800 παρέμειναν επί του εδάφους της, για να περιοριστούν στο μισό μετά τον εκσπάσαντα, λόγω των χιλιάδων άταφων πτωμάτων, τυφοειδή πυρετό.
Ας μη σπεύσει δε κανείς να μακαρίσει τους διασωθέντες, αιχμαλώτους και πρόσφυγες, διότι η μοίρα τους υπήρξε ακόμα πιο τραγική, καθώς, για να χρησιμοποιήσουμε τη Θουκυδίδεια φρασεολογία, αυτοί απέβησαν «πολύ των τεθνεώτων λυπηρότεροι και των απολωλότων αθλιώτεροι». Ας μην επεκταθούμε, όμως, στην τραγικότατή τους ιστορία.
Εχει λεχθεί από ιστορικούς ότι τον χρυσό τρίποδα της Ελληνικής Παλιγγενεσίας τον αποτελούν ο απαγχονισμός του Πατριαρχείου, η ΄Εξοδος του Μεσολογγίου και οι Σφαγές της Χίου. Δια του πρώτου ο Ελληνισμός συνειδητοποίησε ότι δεν είχε άλλη επιλογή από το θάνατο ή την ελευθερία. Και δια των δύο άλλων προέκυψε το φιλελληνικό ρεύμα και μετεστράφη η Ευρωπαϊκή διπλωματία.
Ωστόσο, η ιστορική δεοντολογία, θα προσθέταμε εμείς, επιβάλλει να μη λησμονούμε επί πλέον και τούτο. Το ότι δηλαδή η πυρπόληση της ναυαρχίδας, που εμπόδισε τον τουρκικό στόλο να πλεύσει στην Πελοπόννησο και να καταπνίξει την εκεί Επανάσταση, συντελέστηκε με τίμημα τον αφανισμό και του υπολειπόμενου ενός τρίτου της Χίου.
Ας υποκλιθούμε ευλαβικά προ της μεγάλης θυσίας των μαρτυρικών θυμάτων, διαβεβαιώνοντάς τα την ιερή τούτη ώρα και επίσημα, ότι την ελευθερία που μας χάρισαν και τη γη και τη θάλασσα που πότισαν και έβαψαν, αντίστοιχα, με τους ποταμούς των αιμάτων τους, θα τα υπερασπίζουμε παντού, πάντοτε και με κάθε τίμημα».
"Εκτός των άλλων αιτίων, στην περαιτέρω αποδυνάμωση των επαναστατών συνέβαλε και η διχόνοια μεταξύ των δύο ηγετών, του Μπουρνιά και του Λογοθέτη. Ο Μπουρνιάς κατά την υποχώρηση φώναζε το σύνθημα που είναι γνωστό στη Χίο: «Ο σώζων εαυτόν σωθήτω!... »"
"Οι Οθωμανοί έκαψαν σπίτια και σκότωσαν όλα τα παιδιά κάτω των 3 ετών, όλους τους άνδρες από 12 ετών και πάνω, καθώς και όλες τις γυναίκες από 40 ετών και πάνω, με εξαίρεση αυτούς που ήταν πρόθυμοι να ασπαστούν το Ισλάμ.[8] Τελικά, περισσότεροι από 40.000 κάτοικοι του νησιού σφαγιάστηκαν ή αιχμαλωτίστηκαν[9][10] ενώ μεγάλο μέρος του πληθυσμού διέφυγε προς τα Ψαρά, τις Κυκλάδες και την Πελοπόννησο. Κατά τον ιστορικό Καστάνη που ήταν παρών στη σφαγή της Χίου ο πληθυσμός του νησιού έφθανε τις 180.000 ψυχές. Κατά τον ιστορικό Μαμούκα ο οποίος ήταν επίσης παρών στη σφαγή ο πληθυσμός ανερχόταν στις 140.000 με 150.000 ψυχές και κατά τα κιτάπια των Τούρκων ο πληθυσμός ανερχόταν στις 120.000 ψυχές. Εκείνο που είναι γεγονός είναι ότι στο νησί της Χίου έμειναν περί τους 1.000 - 2.000 χιλιάδες άνθρωποι και περί τους 20.000 διέφυγαν ... Όλοι οι υπόλοιποι εκτός των αγοριών από 3 - 12 ετών και των γυναικών από 3 - 40 ετών που αιχμαλωτίσθηκαν και πουλήθηκαν από Εβραίους δουλεμπόρους σε παζάρια της Δύσης και της Ανατολής, σφάχθηκαν ανελέητα. Ο τότε Τούρκος τοποτηρητής της Χίου Βαχίτ πασάς, που κατέγραψε τα συμβάντα, αναφέρει ότι «τους μεν ηλικιωμένους επέρασαν (οι μουσουλμάνοι) γενναιότατα εν στόματι μαχαίρας, παρομοίως και τας ηλικιωμένας γραίας, την δε κινητήν περιουσίαν αυτών ελεηλάτησαν … τας δε ωραίας κόρας των και τους τρυφερούς νεανίσκους των ηχμαλώτισαν. Το αίμα έρρευσε ποταμηδόν …". Όταν ο ίδιος απέστειλε στην Κωνσταντινούπολη αναφορά για την ανακατάληψη του νησιού, απέστειλε μαζί και 5 φορτία με κομμένα κεφάλια και 2 φορτία κομμένα αυτιά. Καταμετρώντας τους νεκρούς αναφέρει κεφάλια ιερέων, προεστών και ανταρτών 1.109, «τελειωθέντες εν στόματι μαχαίρας» 25.000, σκλαβωμένα αγόρια και κορίτσια 5.000.[11]
Πηγή:https://el.wikipedia.org
Η Σφαγή στο Κάβο Μελανιός
Σε απόσταση 60 χιλιομέτρων βορειοδυτικά από την πόλη της Χίου βρίσκεται το χωριό Μελανιός. Είναι χτισμένο στην πλαγιά ενός λόφου και αγναντεύει το Αιγαίο προσφέροντας ένα από τα μαγευτικότερα ηλιοβασιλέματα στη Χίο. Και όμως η ιστορία του δεν είναι καθόλου ειδυλλιακή καθώς η περιοχή αιματοκυλήθηκε όσο καμία άλλη από τους τούρκους το 1822. Ο τόπος είναι συνδεδεμένος με τη μεγαλύτερη σφαγή αμάχων στην τρομερή καταστροφή της Χίου. Εκεί είχαν βρει καταφύγιο χιλιάδες κατατρεγμένοι με την ελπίδα Ψαριανά καράβια να τους παραλάβουν και να σωθούν....
Περίπου 10.000 Χιώτες κατέφυγαν εκεί τις δραματικές ώρες της σφαγής του νησιού. Η τελευταία ελπίδα τους ήταν τα πλοία από τα Ψαρά, που πίστευαν ότι θα έφθαναν από το απέναντι νησί για να τους σώσουν. Το τουρκικό ιππικό όμως τους πρόλαβε και τους ποδοπάτησε. Στην συνέχεια άρχισαν οι πυροβολισμοί κατά του συγκεντρωμένου πλήθους. Έριχναν αδιακρίτως σε άνδρες, γυναίκες και παιδιά στη στεριά και μέσα στη θάλασσα εναντίον όσων κολυμπούσαν για να γλυτώσουν. Έβαζαν φωτιά στα φουστάνια των γυναικών και τις παρέδιδαν στις φλόγες ως ολοκαύτωμα....
«Το αίμα που χύθηκε ήταν τόσο πολύ, που έγινε ρυάκι και κοκκίνισε την θάλασσα». Αυτή την δραματική σκηνή περιγράφει ο γνωστός φιλόλογος της Χίου Κωνσταντίνος Φραγκομίχαλος. Με φωνή σπασμένη από συγκίνηση μίλησε στη «Μηχανή του Χρόνου» για τις θηριωδίες των Τούρκων, στον τόπο καταγωγής του, κατά της διάρκεια της μεγάλης σφαγής του 1822: «στον Κάβο Μελανιό που ονομάστηκε και ‘Μαύρος Γκρεμός’ οι γυναίκες έπεφταν στο κενό μαζί με τα παιδιά τους για να σωθούν από τον βασανιστικό θάνατο». Ανάμεσα στη θηριωδίες που αναφέρονται είναι η ιστορία με το αγόρι που ο Τούρκος επικεφαλής το άρπαξε και το υποχρέωσε να περπατήσει 60 χιλιόμετρα μέχρι την πόλη της Χίου, κρατώντας στα χέρια του το κομμένο κεφάλι του πατέρα του…...
Διαβάστε όλο το άρθρο: http://www.mixanitouxronou.gr/o-martyrikos-melanios-tis-chioy-me-toys-10-000-nekroys-ekei-opoy-i-thalassa-vaftike-kokkini/
Περίπου 10.000 Χιώτες κατέφυγαν εκεί τις δραματικές ώρες της σφαγής του νησιού. Η τελευταία ελπίδα τους ήταν τα πλοία από τα Ψαρά, που πίστευαν ότι θα έφθαναν από το απέναντι νησί για να τους σώσουν. Το τουρκικό ιππικό όμως τους πρόλαβε και τους ποδοπάτησε. Στην συνέχεια άρχισαν οι πυροβολισμοί κατά του συγκεντρωμένου πλήθους. Έριχναν αδιακρίτως σε άνδρες, γυναίκες και παιδιά στη στεριά και μέσα στη θάλασσα εναντίον όσων κολυμπούσαν για να γλυτώσουν. Έβαζαν φωτιά στα φουστάνια των γυναικών και τις παρέδιδαν στις φλόγες ως ολοκαύτωμα....
«Το αίμα που χύθηκε ήταν τόσο πολύ, που έγινε ρυάκι και κοκκίνισε την θάλασσα». Αυτή την δραματική σκηνή περιγράφει ο γνωστός φιλόλογος της Χίου Κωνσταντίνος Φραγκομίχαλος. Με φωνή σπασμένη από συγκίνηση μίλησε στη «Μηχανή του Χρόνου» για τις θηριωδίες των Τούρκων, στον τόπο καταγωγής του, κατά της διάρκεια της μεγάλης σφαγής του 1822: «στον Κάβο Μελανιό που ονομάστηκε και ‘Μαύρος Γκρεμός’ οι γυναίκες έπεφταν στο κενό μαζί με τα παιδιά τους για να σωθούν από τον βασανιστικό θάνατο». Ανάμεσα στη θηριωδίες που αναφέρονται είναι η ιστορία με το αγόρι που ο Τούρκος επικεφαλής το άρπαξε και το υποχρέωσε να περπατήσει 60 χιλιόμετρα μέχρι την πόλη της Χίου, κρατώντας στα χέρια του το κομμένο κεφάλι του πατέρα του…...
Διαβάστε όλο το άρθρο: http://www.mixanitouxronou.gr/o-martyrikos-melanios-tis-chioy-me-toys-10-000-nekroys-ekei-opoy-i-thalassa-vaftike-kokkini/
- Tο μνημείο πάνω στον Κάβο Μελανιός...
Οι Σφαγές στα μοναστήρια της Νέας Μονής και του Αγίου Μηνά
Ιερά Νέα Μονή Χίου
Στις σφαγές του 1822 χιλιάδες γυναικόπαιδα έτρεξαν να σωθούν στα πιο ψηλά και οχυρωμένα μέρη, όπως ήταν ο Άγιος Μηνάς, ο Ανάβατος και η Νέα Μονή. Αλλά «υπό την πρόφασιν ότι Σάμιοί τινες είχον καταφύγει εις το μέγα μοναστήριον της Νέας Μονής» (Πουκεβίλ) 1.800 Τούρκοι κατευθύνθηκαν προς τα εκεί, σέρνοντας ακόμα και κανόνια εναντίον άοπλων μοναχών. Αφού έσφαξαν όλους τους μοναχούς, λεηλάτησαν μεθοδικώς τα πάντα παίρνοντας για δούλους τα γυναικόπαιδα και τελικά έβαλαν φωτιά και έκαψαν τη Μονή. Μόνο το «άφλεκτο» εικόνισμα της Παναγίας βρέθηκε λίγο μόνο σχισμένο στο κέντρο και λίγο καμμένο στην κορυφή. Σε αυτή την καταστροφή χάθηκε και η λάρνακα από πορφυρίτη λίθο που περιείχε τα λείψανα των τριών ιδρυτών πατέρων, Νικήτα, Ιωάννη και Ιωσήφ (μόνο η κάρα του ενός ξαναβρέθηκε, άγνωστο ποιού). Ο ναός κάηκε και πάλι το 1828 από τους Τούρκους.
Τα οστά των σφαγιασθέντων κατά τη Καταστροφή της Χίου το 1822 που φυλάσσονται μέχρι και σήμερα
Το Μοναστήρι του Αγίου Μηνά...
Οταν ο Τουρκικός στόλος ήρθε στη Χίο στις 30 Μαίου 1822, άρχισε η σφαγή των Χριστιανών. Γι' αυτό, 3000 περίπου γυναικόπαιδα από το Νεοχώρι, τα Θυμιανά, και τον Κάμπο, κλείστηκαν στο μοναστήρι, γιατί το θεωρούσαν ασφαλές καταφύγιο. Λίγοι πολεμιστές, από το Νεοχώρι ο Κωνσταντίνος Μονογιός, από τα Θυμιανά ο Ιωάννης Φατούρος, και μερικοί ακόμα, αποφάσισαν να υπερασπιστούν τα γυναικόπαιδα πεθαίνοντας.
Ξημέρωνε Πάσχα, 2 του Απρίλη του 1822, όταν οι Τούρκοι κατάφεραν να μπουν στο Μοναστήρι. Εκαψαν, έσφαξαν, λεηλάτησαν. Ποτίστηκε με αίμα αθώων η γη και το άδικο έμεινε ανεξίτηλα αποτυπωμένο, απ' τα πόδια ενός μικρού παιδιού, πάνω στα μάρμαρα του ναού. «Εμαρτύρησε εδώ η Ελλάς», λεει ο ποιητής Ορφανίδης, ανάμεσα στους άλλους στίχους που προσπαθώντας να απεικονίσει το μέγεθος της καταστροφής. Στο παρεκκλήσι των Αγίων Σαράντα που υπάρχει η Μονή, είναι συγκεντρωμένα τα οστά των μαρτύρων για να θυμίζουν στους νεώτερους τη θυσία των προγόνων τους.
Ξημέρωνε Πάσχα, 2 του Απρίλη του 1822, όταν οι Τούρκοι κατάφεραν να μπουν στο Μοναστήρι. Εκαψαν, έσφαξαν, λεηλάτησαν. Ποτίστηκε με αίμα αθώων η γη και το άδικο έμεινε ανεξίτηλα αποτυπωμένο, απ' τα πόδια ενός μικρού παιδιού, πάνω στα μάρμαρα του ναού. «Εμαρτύρησε εδώ η Ελλάς», λεει ο ποιητής Ορφανίδης, ανάμεσα στους άλλους στίχους που προσπαθώντας να απεικονίσει το μέγεθος της καταστροφής. Στο παρεκκλήσι των Αγίων Σαράντα που υπάρχει η Μονή, είναι συγκεντρωμένα τα οστά των μαρτύρων για να θυμίζουν στους νεώτερους τη θυσία των προγόνων τους.
ΤΟ ΜΑΤΩΜΕΝΟ ΔΑΠΕΔΟ ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΑΓΙΟΥ ΜΗΝΑ ΧΙΟΥ
Η ΠΑΛΙΑ ΠΟΡΤΑ ΤΗΣ ΕΙΣΟΔΟΥ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΑΓΙΟΥ ΜΗΝΑ ΧΙΟΥ
"Το Μεγ. Σάββατο, μετά την ολοκληρωτική καταστροφή της πόλεως, οι επιδρομείς τρέπονται στα προάστιά της, στα Καμπόχωρα και σε τόπους που λόγω της οχυρότητάς τους αποτελούσαν εστίες αντίστασης και καταφύγιο πολλών. Την Κυριακή του Πάσχα προσβάλλουν τη Μονή του Αγίου Μηνά, καταφύγιο τριών χιλιάδων ψυχών. Μετά την κάμψη της ισχυρής αντίστασης, επακολουθεί ανηλεής σφαγή, αιχμαλωσία και πυρπόληση του κατάμεστου από πλήθος χριστιανών ναού. Αλλά ας ακούσουμε εν προκειμένω τον ίδιο τον Βαχίτ :
«Ολους τους ευρισκόμενους στο μοναστήρι τους κατέσφαξαν, αιχμαλωτίσαντες τους νεότερους αμφοτέρων των φύλων. Τις δε αιμοσταγείς κεφαλές και τα αυτιά των θανατωθέντων εξαπέστειλαν στον τοποτηρητή, ο οποίος φιλοτιμήθηκε να ανταμείψει με αδρά δώρα την αφοσίωση και τη γενναιότητα των πολεμησάντων υπέρ της τιμής και της θρησκείας ηρωϊκών στρατιωτών».
Οι αυτές σκηνές διαδραματίζονται επίσης την ημέρα του Πάσχα στη Νέα Μονή, καταφύγιο ομοίως τριών περίπου χιλιάδων ψυχών, την επομένη στον ΄Αγιο Γεώργιο Συκούση, και τη Δευτέρα μετά του Θωμά στον Ανάβατο, όπου εκ των εκεί χιλίων ψυχών, μόνο δύο άνδρες διασώθηκαν και τα γυναικόπαιδα σκλαβώθηκαν. Επιφυλάσσεται δε η αυτή τύχη, παρά το γεγονός ότι ανήκαν στην περιοχή των Μαστιχοχώρων, στα Μοναστήρια των Χαλάνδρων και της Καλλιμασιάς."
Κ. Φραγκομίχαλος
«Ολους τους ευρισκόμενους στο μοναστήρι τους κατέσφαξαν, αιχμαλωτίσαντες τους νεότερους αμφοτέρων των φύλων. Τις δε αιμοσταγείς κεφαλές και τα αυτιά των θανατωθέντων εξαπέστειλαν στον τοποτηρητή, ο οποίος φιλοτιμήθηκε να ανταμείψει με αδρά δώρα την αφοσίωση και τη γενναιότητα των πολεμησάντων υπέρ της τιμής και της θρησκείας ηρωϊκών στρατιωτών».
Οι αυτές σκηνές διαδραματίζονται επίσης την ημέρα του Πάσχα στη Νέα Μονή, καταφύγιο ομοίως τριών περίπου χιλιάδων ψυχών, την επομένη στον ΄Αγιο Γεώργιο Συκούση, και τη Δευτέρα μετά του Θωμά στον Ανάβατο, όπου εκ των εκεί χιλίων ψυχών, μόνο δύο άνδρες διασώθηκαν και τα γυναικόπαιδα σκλαβώθηκαν. Επιφυλάσσεται δε η αυτή τύχη, παρά το γεγονός ότι ανήκαν στην περιοχή των Μαστιχοχώρων, στα Μοναστήρια των Χαλάνδρων και της Καλλιμασιάς."
Κ. Φραγκομίχαλος
Στα σκλαβοπάζαρα της Ανατολής
Μια όψη της οθωμανικής αγριότητας κατά του πληθυσμού της Χίου ήταν η πώληση - κυρίως γυναικών και παιδιών - ως δούλων. Μεταφέρονταν ως εμπορεύματα σε παζάρια της Κωνσταντινούπολης και της Σμύρνης και πωλούνταν σε εξευτελιστικές τιμές. Ο Ολλανδός διπλωμάτης στην Κωνσταντινούπολη Gaspar Testa γράφει προς τον υπουργό του των εξωτερικών:
"Το πιο σπαρακτικό θέαμα είναι τα σκλαβωμένα γυναικόπαιδα που έφεραν από τη Χίο ... Αγόρια και κορίτσια σέρνονται στους δρόμους δεμένα το ένα με το άλλο και οδηγούνται στα σκλαβοπάζαρα. Κοπέλες κρατούσαν στο χέρι ένα χαρτί με το όνομα των Τούρκων κυρίων τους που έμειναν στην Χίο. Μη μπορώντας να τις συνοδέψουν οι ίδιοι, τις έστειλαν στη διεύθυνση των σπιτιών τους στην Πόλη."
Ο Άγγλος πρόξενος στη Σμύρνη Francis Werry γράφει σε αναφορά του προς τη Levant Company: "Στο δρόμο των Φράγκων οδηγούνται πάνω-κάτω κοπάδια από παιδιά της Χίου για πούλημα". Στον Courrier Francais της 10-7-1822 αναφέρεται ότι φανατικοί μουσουλμάνοι αγόραζαν το θύμα τους για 30 γρόσια και το έσφαζαν για να κερδίσουν μια θέση στον παράδεισο. Πολλές γυναίκες αυτοκτόνησαν κατά την μεταφορά και άλλες πέθαναν από απεργία πείνας για να γλυτώσουν τον εξευτελισμό. Στην Allgemeine Zeitung δημοσιεύεται ότι μικρά παιδιά κάτω των 7 ετών που ήταν ακατάλληλα για το εμπόριο δένονταν και ρίχνονταν στη θάλασσα. Το σκηνικό του δουλεμπορίου περιγράφει και ο ιερέας της αγγλικής πρεσβείας R. Walsh αναφέροντας ότι από την 1η Μαΐου 1822 εκδόθηκαν 41.000 "τεσκερέδες" (έγγραφα ιδιοκτησίας δούλων) και ότι 5.000 πουλήθηκαν στην Κωνσταντινούπολη. Κατά τη γαλλόφωνη εφημερίδα της Σμύρνης Spectateur Oriental, έως την 10-5-1822 στο τελωνείο της Σμύρνης είχαν καταβληθεί δασμοί για 40.000 σκλάβους.
Τα παιδιά οδηγούνταν κατά ομάδες για εξισλαμισμό. Ο Άγγλος κληρικός Walsh γράφει ότι "μέσα σε μια μέρα έγιναν περισσότεροι προσηλυτισμοί από το Ευαγγέλιο στο Κοράνι απ' όσοι απ' το Κοράνιο στο Ευαγγέλιο σε έναν αιώνα".
Οι αγοραπωλησίες σταμάτησαν στις 19 Ιουνίου 1822 ύστερα από επέμβαση της αδελφής του σουλτάνου, στην οποία ανήκε η Χίος ως φέουδο Πηγή: https://el.wikipedia.org
"Το πιο σπαρακτικό θέαμα είναι τα σκλαβωμένα γυναικόπαιδα που έφεραν από τη Χίο ... Αγόρια και κορίτσια σέρνονται στους δρόμους δεμένα το ένα με το άλλο και οδηγούνται στα σκλαβοπάζαρα. Κοπέλες κρατούσαν στο χέρι ένα χαρτί με το όνομα των Τούρκων κυρίων τους που έμειναν στην Χίο. Μη μπορώντας να τις συνοδέψουν οι ίδιοι, τις έστειλαν στη διεύθυνση των σπιτιών τους στην Πόλη."
Ο Άγγλος πρόξενος στη Σμύρνη Francis Werry γράφει σε αναφορά του προς τη Levant Company: "Στο δρόμο των Φράγκων οδηγούνται πάνω-κάτω κοπάδια από παιδιά της Χίου για πούλημα". Στον Courrier Francais της 10-7-1822 αναφέρεται ότι φανατικοί μουσουλμάνοι αγόραζαν το θύμα τους για 30 γρόσια και το έσφαζαν για να κερδίσουν μια θέση στον παράδεισο. Πολλές γυναίκες αυτοκτόνησαν κατά την μεταφορά και άλλες πέθαναν από απεργία πείνας για να γλυτώσουν τον εξευτελισμό. Στην Allgemeine Zeitung δημοσιεύεται ότι μικρά παιδιά κάτω των 7 ετών που ήταν ακατάλληλα για το εμπόριο δένονταν και ρίχνονταν στη θάλασσα. Το σκηνικό του δουλεμπορίου περιγράφει και ο ιερέας της αγγλικής πρεσβείας R. Walsh αναφέροντας ότι από την 1η Μαΐου 1822 εκδόθηκαν 41.000 "τεσκερέδες" (έγγραφα ιδιοκτησίας δούλων) και ότι 5.000 πουλήθηκαν στην Κωνσταντινούπολη. Κατά τη γαλλόφωνη εφημερίδα της Σμύρνης Spectateur Oriental, έως την 10-5-1822 στο τελωνείο της Σμύρνης είχαν καταβληθεί δασμοί για 40.000 σκλάβους.
Τα παιδιά οδηγούνταν κατά ομάδες για εξισλαμισμό. Ο Άγγλος κληρικός Walsh γράφει ότι "μέσα σε μια μέρα έγιναν περισσότεροι προσηλυτισμοί από το Ευαγγέλιο στο Κοράνι απ' όσοι απ' το Κοράνιο στο Ευαγγέλιο σε έναν αιώνα".
Οι αγοραπωλησίες σταμάτησαν στις 19 Ιουνίου 1822 ύστερα από επέμβαση της αδελφής του σουλτάνου, στην οποία ανήκε η Χίος ως φέουδο Πηγή: https://el.wikipedia.org
Ως έγκλημα μπορεί να θεωρηθεί η τραγωδία των γυναικόπαιδων της Χίου την περίοδο της Ελληνικής Επανάστασης το 1821 στην Κωνσταντινούπολη όπως γράφει o ιερέας της αγγλικής πρεσβείας R. Walsh, ένας ανήσυχος και τολμηρός κληρικός. Βρισκόταν στην Πόλη από την αρχή του ξεσηκωμού και παρακολουθούσε από κοντά την τραγωδία των Ελλήνων. Κατέγραφε συστηματικά όσα έβλεπε και άκουγε. Όταν επέστρεψε στην Αγγλία, τύπωσε ένα χρονικό με τις εμπειρίες του στην Τουρκία κατά την περίοδο του ελληνικού ξεσηκωμού. Ο ιερέας συγκέντρωσε στοιχεία για συγκεκριμένα πρόσωπα γυναικών. Η αρπαγή και το εμπόριο των σκλάβων γίνονταν από Τούρκους της εσχάτης υποστάθμης, καϊξήδες, χαμάληδες και κάθε λογής κακοποιά στοιχεία, που ακολουθούσαν τις εκστρατείες ως εθελοντές με αποκλειστικό σκοπό τη λαφυραγωγία. Η μέθοδός τους ήταν η εξής: Σκότωναν τα αρσενικά μέλη της οικογένειας, αιχμαλώτιζαν τις γυναίκες και τα παιδιά και συγκέντρωναν όλα τα πολύτιμα αντικείμενα του σπιτιού. Οδηγούσαν έπειτα τη λεία τους στο πιο κοντινό τελωνείο και εφοδιάζονταν με τεσκερέ, δηλαδή πιστοποιητικό σκλαβιάς. Από εκείνη τη στιγμή οι αιχμάλωτοι αποτελούσαν ιδιοκτησία των κατόχων του τεσκερέ. Μ’ αυτό τον τρόπο, γράφει ο Άγγλος κληρικός, εκδόθηκαν στη Χίο 41.000 τεσκερέδες ως την 1η Μαΐου 1822. Από τους σκλάβους 5.000 πουλήθηκαν στην Κωνσταντινούπολη. Οι αγοραπωλησίες γίνονταν συνήθως στο Αουρούτ Μπαζάρ, το γυναικοπάζαρο. Ήταν ένα τετράγωνο κτίριο με ανοιχτή αυλή στη μέση. Γύρω υπήρχαν εξέδρες με Αφρικανές σκλάβες. Οι λευκές και οι μεγαλύτερης αξίας γυναίκες βρίσκονταν σε κάμαρες με καφασωτά παράθυρα.... «Αλλά οι Χιώτισσες ήταν τόσο πολλές που τις πουλούσαν στις πλατείες και στους δρόμους. Ο πιο συνηθισμένος τόπος του ανθρωποεμπορίου ήταν το Μπαλούκ – Μπαζάρ, η Ψαραγορά. Εκεί είδε ο Walsh, στις 15 Ιουνίου 1822, ένα σωρό κορίτσια δώδεκα ως δεκαπέντε χρόνων, να πουλιούνται «όπως τα ζώα στις αγγλικές αγορές». Πολλά ήταν μισόγυμνα. «Τρόμος και αγωνία ζωγραφίζονταν στα πρόσωπά τους. Ήταν το πιο σπαρακτικό θέαμα που είδα στη ζωή μου. Αδύνατο να το περιγράψω. Οι Τούρκοι τις μεταχειρίζονταν με την έσχατη καταφρόνηση. Τις εξέταζαν, τις πασπάτευαν, όπως οι χασάπηδες τα αρνιά, και τις αγόραζαν 100 γρόσια – τρεις λίρες το κεφάλι. Κάπου πεντακόσιες Χιώτισσες πουλήθηκαν στην Ψαραγορά». Την άλλη μέρα στήθηκε σκλαβοπάζαρο στο Πέραν, στη συνοικία των ευρωπαϊκών πρεσβειών, πλάι στις φράγκικες εκκλησίες. Ήταν Κυριακή και οι Ευρωπαίοι, πηγαίνοντας να προσευχηθούν στους ναούς τους, περνούσαν ανάμεσα από τις σκλαβωμένες Χιώτισσες. «Τούτη τη φορά το εμπόριο των χριστιανών γινόταν μπροστά στις πόρτες των αντιπροσώπων των ευρωπαϊκών Δυνάμεων, που θεωρούσαν έγκλημα ικανό να επισύρει την ποινή του θανάτου την αγορά ενός νέγρου ειδωλολάτρη στις αφρικανικές ακτές. Και τώρα έβλεπαν ένα σκλαβοπάζαρο μπροστά στις ίδιες τις πρεσβείες τους, έβλεπαν να αγοράζονται σαν ζώα ανθρώπινα πλάσματα της ίδιας θρησκείας, προικισμένα με τις ίδιες ιδιότητες, τις ίδιες αρετές και να καταδικάζονται δια βίου στην πιο εξευτελιστική δουλεία»....
Διαβάστε όλο το άρθρο: http://www.mixanitouxronou.gr/tis-exetazan-ke-tis-paspatevan-opos-i-chasapides-ta-arnia-i-polisi-ton-ginekon-tis-chiou-sta-sklavopazara-meta-ti-sfagi-poulagan-tis-12chrones-opos-ta-zoa-gia-3-lires-to-kefali/
Διαβάστε όλο το άρθρο: http://www.mixanitouxronou.gr/tis-exetazan-ke-tis-paspatevan-opos-i-chasapides-ta-arnia-i-polisi-ton-ginekon-tis-chiou-sta-sklavopazara-meta-ti-sfagi-poulagan-tis-12chrones-opos-ta-zoa-gia-3-lires-to-kefali/
Η ιστορία της Ελένης της Χιώτισσας
Κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Σφαγής στη Χίο, πολλές Χιώτισσες βρέθηκαν σκλάβες στα σπίτια των Τούρκων πασάδων σε ολόκληρη την επικράτεια. Μία από αυτές ήταν και η ωραία Ελένη, η οποία φυθλακίστηκε στο χαρέμι ενός μπέη στην Κύπρο. Η αρπαγή Όπως περιγράφει ο ποιητής Βασίλης Μιχαηλίδης, ήταν ημέρα Τρίτη, όταν η Ελένη και η οικογένειά της βρίσκονταν κλειδωμένοι στο σπίτι προσπαθώντας να αποφύγουν τον «φόβο του μαχαιριού». Δεν τα κατάφεραν όμως. Μία ομάδα αγριεμένων Τούρκων έριξε την πόρτα, μπήκε στο σπίτι και πυροβόλησαν τον αδελφό της Ελένης ο οποίος έκανε τα πάντα να σώσει την οικογένειά του. Σχεδόν γυμνή και έτοιμη να πεθάνει από ντροπή, η Ελένη προσπάθησε να κρυφτεί μέσα στα δέντρα, με μάτια σαν «αστραπή». Την βρήκαν όμως οι Τούρκοι, την άρπαξαν κι αποφάσισαν να την πουλήσουν σε κάποιο Τούρκο μπέη για να την έχει στο χαρέμι του. Στο νέο της «σπίτι» τα πάντα ήταν ξένα. Η θαρραλέα Χιώτισσα προσπάθησε να σκοτώσει τον μπέη με μία τσάπα, όμως δεν πρόλαβε αφού την χτύπησε πρώτος αυτός και την έριξε στην καινούρια της «σπηλιά». Όταν ξύπνησε η Ελένη, τα πάντα ήταν τούρκικα. Της είχαν βγάλει τον σταυρό που είχε στο λαιμό και της είχαν ήδη βάλει τούρκικη φορεσιά. Πλέον είχε γίνει χανούμισσα στο χαρέμι του πλούσιου Τούρκου. Η Σφαγή της Χίου Η δραπέτευση Ελένη η Χιώτισα Η Ελένη δεν άντεχε τη σκλαβιά. Μια μέρα κατάφερε να δραπετεύσει από την τούρκικη αυλή και βρέθηκε ντυμένη σαν γριά ζητιάνα στην Αγία Νάπα. Μια Τουρκάλα όμως κατάλαβε την ομορφιά της. Η Ελένη ξέσπασε σε κλάματα, άρχισε να εξιστορεί τα δεινά της ζωής της και συγκίνησε τη γυναίκα. Ο Τούρκος Μπέης βάλθηκε να την εντοπίσει, αλλά η Ελένη μαζί με την Άννα, μια ακόμα Χιώτισσα που οι τούρκοι «βάφτισαν» Αϊσιέ, γρήγορα θα σάλπαραν προς την ελευθερία, καθώς φάνηκε το καράβι με τον αδελφό της. Η Χιώτισσα ήταν γνωστή στην Άσσια ως «Κουρσαπά ή Κιουλσαπά» Η Χιώτισσα του Βασίλη Μιχαηλίδη γράφτηκε γύρω στο 1895 και πρωτοδημοσιεύτηκε στη συλλογή Ποιήματα το 1911. Ωστόσο, στο χωριό της Άσσιας οι κάτοικοι δεν είχαν ιδιαίτερη επίγνωση του λογοτεχνικού έργου. Όπως περιγράφει ο Γιάννος Δημητρίου, οι Ασσιώτες πάντα απήγγειλαν ή σιγοτραγουδούσαν το πολύστιχο ποίημα από μνήμης και πρωτίστως οι γυναίκες. Όλοι πίστευαν πως το ποίημα αποτελεί κληρονομιά της δημοτικής παράδοσης, αγνοώντας εντελώς τον δημιουργό Μιχαηλίδη. Μάλιστα, την είχαν στο μυαλό της ως η «Κουρσαπά». Αυτό δεν τους εμπόδισε από το να κάνουν το ποίημα ιδιαίτερο κτήμα τους. Αν και δεν έχει εξακριβωθεί κατά πόσο η ιστορία ήταν πραγματική και η Ελένη υπήρξε, για τους κατοίκους της Άσσιας δεν είχε ιδιαίτερη σημασία....
Διαβάστε όλο το άρθρο: http://www.mixanitouxronou.com.cy/1821/pia-itan-i-eleni-pou-epezise-apo-ti-sfagi-sti-chio-ke-drapetefse-apo-to-charemi-tourkou-bei-sti-lemeso-i-sigkinitikes-martiries-ke-to-tragoudi-se-piisi-michailidi/
Κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Σφαγής στη Χίο, πολλές Χιώτισσες βρέθηκαν σκλάβες στα σπίτια των Τούρκων πασάδων σε ολόκληρη την επικράτεια. Μία από αυτές ήταν και η ωραία Ελένη, η οποία φυθλακίστηκε στο χαρέμι ενός μπέη στην Κύπρο. Η αρπαγή Όπως περιγράφει ο ποιητής Βασίλης Μιχαηλίδης, ήταν ημέρα Τρίτη, όταν η Ελένη και η οικογένειά της βρίσκονταν κλειδωμένοι στο σπίτι προσπαθώντας να αποφύγουν τον «φόβο του μαχαιριού». Δεν τα κατάφεραν όμως. Μία ομάδα αγριεμένων Τούρκων έριξε την πόρτα, μπήκε στο σπίτι και πυροβόλησαν τον αδελφό της Ελένης ο οποίος έκανε τα πάντα να σώσει την οικογένειά του. Σχεδόν γυμνή και έτοιμη να πεθάνει από ντροπή, η Ελένη προσπάθησε να κρυφτεί μέσα στα δέντρα, με μάτια σαν «αστραπή». Την βρήκαν όμως οι Τούρκοι, την άρπαξαν κι αποφάσισαν να την πουλήσουν σε κάποιο Τούρκο μπέη για να την έχει στο χαρέμι του. Στο νέο της «σπίτι» τα πάντα ήταν ξένα. Η θαρραλέα Χιώτισσα προσπάθησε να σκοτώσει τον μπέη με μία τσάπα, όμως δεν πρόλαβε αφού την χτύπησε πρώτος αυτός και την έριξε στην καινούρια της «σπηλιά». Όταν ξύπνησε η Ελένη, τα πάντα ήταν τούρκικα. Της είχαν βγάλει τον σταυρό που είχε στο λαιμό και της είχαν ήδη βάλει τούρκικη φορεσιά. Πλέον είχε γίνει χανούμισσα στο χαρέμι του πλούσιου Τούρκου. Η Σφαγή της Χίου Η δραπέτευση Ελένη η Χιώτισα Η Ελένη δεν άντεχε τη σκλαβιά. Μια μέρα κατάφερε να δραπετεύσει από την τούρκικη αυλή και βρέθηκε ντυμένη σαν γριά ζητιάνα στην Αγία Νάπα. Μια Τουρκάλα όμως κατάλαβε την ομορφιά της. Η Ελένη ξέσπασε σε κλάματα, άρχισε να εξιστορεί τα δεινά της ζωής της και συγκίνησε τη γυναίκα. Ο Τούρκος Μπέης βάλθηκε να την εντοπίσει, αλλά η Ελένη μαζί με την Άννα, μια ακόμα Χιώτισσα που οι τούρκοι «βάφτισαν» Αϊσιέ, γρήγορα θα σάλπαραν προς την ελευθερία, καθώς φάνηκε το καράβι με τον αδελφό της. Η Χιώτισσα ήταν γνωστή στην Άσσια ως «Κουρσαπά ή Κιουλσαπά» Η Χιώτισσα του Βασίλη Μιχαηλίδη γράφτηκε γύρω στο 1895 και πρωτοδημοσιεύτηκε στη συλλογή Ποιήματα το 1911. Ωστόσο, στο χωριό της Άσσιας οι κάτοικοι δεν είχαν ιδιαίτερη επίγνωση του λογοτεχνικού έργου. Όπως περιγράφει ο Γιάννος Δημητρίου, οι Ασσιώτες πάντα απήγγειλαν ή σιγοτραγουδούσαν το πολύστιχο ποίημα από μνήμης και πρωτίστως οι γυναίκες. Όλοι πίστευαν πως το ποίημα αποτελεί κληρονομιά της δημοτικής παράδοσης, αγνοώντας εντελώς τον δημιουργό Μιχαηλίδη. Μάλιστα, την είχαν στο μυαλό της ως η «Κουρσαπά». Αυτό δεν τους εμπόδισε από το να κάνουν το ποίημα ιδιαίτερο κτήμα τους. Αν και δεν έχει εξακριβωθεί κατά πόσο η ιστορία ήταν πραγματική και η Ελένη υπήρξε, για τους κατοίκους της Άσσιας δεν είχε ιδιαίτερη σημασία....
Διαβάστε όλο το άρθρο: http://www.mixanitouxronou.com.cy/1821/pia-itan-i-eleni-pou-epezise-apo-ti-sfagi-sti-chio-ke-drapetefse-apo-to-charemi-tourkou-bei-sti-lemeso-i-sigkinitikes-martiries-ke-to-tragoudi-se-piisi-michailidi/
Κωνσταντίνος Κανάρης
Το άγαλμα του Κανάρη στον Κήπο της Χίου...
Νικηφόρος Λύτρας, Η πυρπόληση της τουρκικής ναυαρχίδας από τον Κανάρη (π. 1866-1870). Λάδι σε μουσαμά, 143 εκ. x 109 εκ. Πινακοθήκη Αβέρωφ, Μέτσοβο
Η εκδίκηση του Κανάρη
Ο ελληνικός στόλος ήταν πολύ μικρότερος από τον οθωμανικό και δεν μπορούσε να τον αντιμετωπίσει σε μάχη. Γι' αυτό το λόγο πάρθηκε η απόφαση από τους Έλληνες να εκδικηθούν την καταστροφή της Χίου με πυρπολικά. Ο Κωνσταντίνος Κανάρης από τα Ψαρά και ο Ανδρέας Πιπίνος από την Ύδρα κατόρθωσαν με τα πυρπολικά τους να μπουν μέσα στο λιμάνι της Χίου, τη νύχτα της 6ης Ιουνίου (1822), όταν οι Τούρκοι γιόρταζαν το Μπαϊράμ και συμποσίαζαν στα πλοία τους. Ο ναύαρχος Καρά Αλής είχε καλέσει στη ναυαρχίδα τους αξιωματικούς του στόλου για ολονύχτιο γλέντι.
Ο Κανάρης κατόρθωσε να γαντζώσει το πυρπολικό του στη ναυαρχίδα και να του βάλει φωτιά. Ο Πιπίνος το κόλλησε στην υποναυαρχίδα, αλλά δεν το γάντζωσε καλά, αυτό ξεκόλλησε και παρασυρόμενο από τον αέρα κάηκε χωρίς να κάνει ζημιά. Όμως το πυρπολικό του Κανάρη μετέδωσε τη φωτιά στη ναυαρχίδα και γρήγορα πήρε φωτιά η μπαρουταποθήκη της, τινάζοντας τη ναυαρχίδα στον αέρα. 2.000 Τούρκοι βρήκαν το θάνατο μεταξύ των οποίων και ο ίδιος ο αρχηγός του στόλου, ο Καρά Αλή, ο οποίος χτυπημένος από ένα καμένο κομμάτι καταρτιού μπήκε σε μία βάρκα και ξεψύχησε μόλις έφτασε στην ακτή. Το κατόρθωμα αυτό ενθουσίασε την Ελλάδα και όλο τον κόσμο και ενέπνευσε πολλούς σημαντικούς ξένους λογοτέχνες
Πηγή: https://el.wikipedia.org
Ο ελληνικός στόλος ήταν πολύ μικρότερος από τον οθωμανικό και δεν μπορούσε να τον αντιμετωπίσει σε μάχη. Γι' αυτό το λόγο πάρθηκε η απόφαση από τους Έλληνες να εκδικηθούν την καταστροφή της Χίου με πυρπολικά. Ο Κωνσταντίνος Κανάρης από τα Ψαρά και ο Ανδρέας Πιπίνος από την Ύδρα κατόρθωσαν με τα πυρπολικά τους να μπουν μέσα στο λιμάνι της Χίου, τη νύχτα της 6ης Ιουνίου (1822), όταν οι Τούρκοι γιόρταζαν το Μπαϊράμ και συμποσίαζαν στα πλοία τους. Ο ναύαρχος Καρά Αλής είχε καλέσει στη ναυαρχίδα τους αξιωματικούς του στόλου για ολονύχτιο γλέντι.
Ο Κανάρης κατόρθωσε να γαντζώσει το πυρπολικό του στη ναυαρχίδα και να του βάλει φωτιά. Ο Πιπίνος το κόλλησε στην υποναυαρχίδα, αλλά δεν το γάντζωσε καλά, αυτό ξεκόλλησε και παρασυρόμενο από τον αέρα κάηκε χωρίς να κάνει ζημιά. Όμως το πυρπολικό του Κανάρη μετέδωσε τη φωτιά στη ναυαρχίδα και γρήγορα πήρε φωτιά η μπαρουταποθήκη της, τινάζοντας τη ναυαρχίδα στον αέρα. 2.000 Τούρκοι βρήκαν το θάνατο μεταξύ των οποίων και ο ίδιος ο αρχηγός του στόλου, ο Καρά Αλή, ο οποίος χτυπημένος από ένα καμένο κομμάτι καταρτιού μπήκε σε μία βάρκα και ξεψύχησε μόλις έφτασε στην ακτή. Το κατόρθωμα αυτό ενθουσίασε την Ελλάδα και όλο τον κόσμο και ενέπνευσε πολλούς σημαντικούς ξένους λογοτέχνες
Πηγή: https://el.wikipedia.org
Το 1937 τοποθετήθηκε στην κεντρική πλατεία της Κυψέλης και ο ανδριάντας του Κωνσταντίνου Κανάρη, με σκοπό να κοσμήσει την νέα πλατεία που μετονομάστηκε “Πυρπολητού Κωνσταντίνου”
Πεδίον του Άρεως, Λεωφόρος Ηρώων...
Είναι γνωστό ότι από το 1918 ξεκίνησαν ενέργειες για την ανέγερση Πανελλήνιου Ηρώου στο Πεδίο του Άρεως. Τη δαπάνη θ’ αναλάμβανε η τότε κυβέρνηση και ο ελληνικός λαός (με έρανο). Το μεγαλόπνοο όμως σχέδιο περιορίστηκε απλά στη δημιουργία μιας «λεωφόρου» από ήρωες. Γι’ αυτό, ο τότε αρμόδιος υπουργός απευθύνθηκε στη Σχολή Καλών Τεχνών ώστε η τελευταία ν’ αναθέσει στους καλύτερους Έλληνες γλύπτες τη φιλοτέχνηση μαρμάρινων προτομών, σε ακαδημαϊκό, ρεαλιστικό ιδίωμα. Στις 25 Μάρτη 1937 έγιναν τ’ αποκαλυπτήρια προτομών σε σχηματοποιημένες βάσεις των 2 μέτρων που στην πρόσοψή τους γράφεται το όνομα, η ημερομηνία γέννησης και θανάτου του ήρωα.
Είναι γνωστό ότι από το 1918 ξεκίνησαν ενέργειες για την ανέγερση Πανελλήνιου Ηρώου στο Πεδίο του Άρεως. Τη δαπάνη θ’ αναλάμβανε η τότε κυβέρνηση και ο ελληνικός λαός (με έρανο). Το μεγαλόπνοο όμως σχέδιο περιορίστηκε απλά στη δημιουργία μιας «λεωφόρου» από ήρωες. Γι’ αυτό, ο τότε αρμόδιος υπουργός απευθύνθηκε στη Σχολή Καλών Τεχνών ώστε η τελευταία ν’ αναθέσει στους καλύτερους Έλληνες γλύπτες τη φιλοτέχνηση μαρμάρινων προτομών, σε ακαδημαϊκό, ρεαλιστικό ιδίωμα. Στις 25 Μάρτη 1937 έγιναν τ’ αποκαλυπτήρια προτομών σε σχηματοποιημένες βάσεις των 2 μέτρων που στην πρόσοψή τους γράφεται το όνομα, η ημερομηνία γέννησης και θανάτου του ήρωα.
Ο τάφος του Κων/νου Κανάρη στο Α΄ νεκροταφείο Αθηνών...
Η ασημένια λήκυθος όπου φυλάσσεται η καρδιά του Κανάρη, με επιγραφή «Χαίρε καρδία Ναυάρχου Κανάρη». Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, Αθήνα.
Βιογραφία
Ηγετική μορφή του '21, στρατιωτικός και πολιτικός. Γεννήθηκε το 1793 ή το 1795 στα Ψαρά, στους κόλπους μιας οικογένειας με μεγάλη ναυτική παράδοση. Ο πατέρας του Μιχαήλ ή Μικές Κανάργιος ή Κανάριος διατέλεσε επανειλημμένα δημογέροντας του νησιού και από τον γάμο του με τη Μαρία απέκτησε τρία αγόρια, τον Αναγνώστη, τον Γεώργιο και τον Κωνσταντίνο.
Ο Κωνσταντής έμεινε ορφανός από μικρός και ακολούθησε το ναυτικό επάγγελμα με το επίθετο Κανάρης. Δούλεψε ως μούτσος στο μπρίκι του θείου του Δημήτρη Βουρέκα, που μετέφερε Σουλιώτες από την Πάργα στη Λευκάδα και έμαθε τα μυστικά της θάλασσας. Μετά τον θάνατο του θείου, ανέλαβε καπετάνιος του πλοίου του, με το οποίο πραγματοποίησε πολλά εμπορικά ταξίδια στη Μεσόγειο. Σε ηλικία 22 ετών παντρεύτηκε τη Δέσποινα Μανιάτη, κόρη γνωστής ναυτικής οικογένειας των Ψαρών, με την οποία απέκτησε επτά παιδιά.
Ο Κανάρης δεν φαίνεται να είχε μυηθεί στη Φιλική Εταιρεία, αλλά όταν ξέσπασε η Επανάσταση, ήταν από τους πρώτους που έλαβαν μέρος στον Αγώνα. Κατατάχθηκε ως απλός ναύτης στον ψαριανό στολίσκο, που συγκρότησε ο φίλος του Νικολής Αποστόλης. Από τις πρώτες επιχειρήσεις άρχισε να εξειδικεύεται στα πυρπολικά και να γίνεται ο φόβος και ο τρόμος του τουρκοαιγυπτιακού στόλου. Η φήμη του γρήγορα ξεπέρασε τα στενά όρια του ελληνικού χώρου και έγραψαν γι' αυτόν ο λόρδος Βύρων, ο Βίκτωρ Ουγκώ, ενώ ο άγγλος ιστορικός Γκόρντον σημείωνε «είναι ο πιο έξοχος εκπρόσωπος του ηρωισμού, που η Ελλάδα όλων των εποχών μπορεί να υπερηφανεύεται».
Ο Κανάρης κέρδισε την εκτίμηση και των συναγωνιστών του και για τη σωφροσύνη του χαρακτήρα του. Γι' αυτό ανήλθε και στα υψηλότερα αξιώματα της Πολιτείας μετά την απελευθέρωση. Το 1827 αντιπροσώπευσε τα Ψαρά στην Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας και ήταν ένας από τους πιο θερμούς υποστηρικτές του Ιωάννη Καποδίστρια, ο οποίος τον χρησιμοποίησε για την καταστολή των διαφόρων ανταρσιών στη Μάνη και την Ύδρα. Μετά τη δολοφονία του Κυβερνήτη, αποσύρθηκε από την ενεργό δράση και εγκαταστάθηκε στην Ερμούπολη της Σύρου.
Κατά την Οθωνική περίοδο ανακλήθηκε στην υπηρεσία και έφθασε μέχρι τον βαθμό του υποναυάρχου. Κατόπιν διορίστηκε γερουσιαστής και αναμίχθηκε στην πολιτική με το Ρωσικό Κόμμα. Συμμετείχε στην επαναστατική κίνηση της 3ης Σεπτεμβρίου 1843, που ανάγκασε τον Όθωνα να παραχωρήσει Σύνταγμα. Μέχρι την έξωση του Όθωνα χρημάτισε επανειλημμένα υπουργός και δύο φορές πρωθυπουργός (16 Φεβρουαρίου 1844 - 30 Μαρτίου 1844, 15 Οκτωβρίου 1848 - 12 Δεκεμβρίου 1849). Το 1862 ήταν ένας από τους βασικούς εκπροσώπους της αντιοθωνικής κίνησης. Όταν ο βασιλιάς, σε μια προσπάθειά του να τον προσεταιρισθεί, του ανέθεσε για τρίτη φορά την πρωθυπουργία, αυτός δεν δίστασε να καταθέσει την εντολή, επειδή ο Όθων δεν ενέκρινε ορισμένους από τους υπουργούς του.
Μετά την έξωση του Όθωνα, ορίστηκε μέλος της τριανδρίας Βούλγαρη, Κανάρη, Ρούφου και το 1863 πήγε στη Δανία ως ένας από τους αντιπροσώπους του Έθνους για να προσφέρει το στέμμα στον βασιλιά Γεώργιο Α'. Στη συνέχεια ανέλαβε υπουργός Ναυτικών στην κυβέρνηση Ρούφου και δύο φορές πρωθυπουργός (5 Μαρτίου 1864 - 16 Απριλίου 1864, 27 Ιουλίου 1864 - 2 Μαρτίου 1865). Κατόπιν αποσύρθηκε της πολιτικής και ιδιώτευσε στο σπίτι του στην Κυψέλη (Κυψέλης 56), όπου καθημερινά δεχόταν φίλους και θαυμαστές του. Στις 26 Μαΐου 1877, σε ηλικία 82 ετών, επανήλθε στην πολιτική και ανέλαβε πρωθυπουργός στην οικουμενική κυβέρνηση που σχηματίστηκε για να αντιμετωπίσει τις ενδεχόμενες συνέπειες από τον Ρωσοτουρκικό Πόλεμο. Ο «ναύαρχος», όπως τον αποκαλούσε ο λαός, πέθανε επί των επάλξεων της πολιτικής στις 2 Σεπτεμβρίου 1877 και κηδεύτηκε με μεγαλοπρέπεια στο Α' Νεκροταφείο.
Οι κυριότερες πολεμικές ενέργειες του Κανάρη στην Επανάσταση του '21
Πηγή: https://www.sansimera.gr/biographies/341
© SanSimera.gr
Ηγετική μορφή του '21, στρατιωτικός και πολιτικός. Γεννήθηκε το 1793 ή το 1795 στα Ψαρά, στους κόλπους μιας οικογένειας με μεγάλη ναυτική παράδοση. Ο πατέρας του Μιχαήλ ή Μικές Κανάργιος ή Κανάριος διατέλεσε επανειλημμένα δημογέροντας του νησιού και από τον γάμο του με τη Μαρία απέκτησε τρία αγόρια, τον Αναγνώστη, τον Γεώργιο και τον Κωνσταντίνο.
Ο Κωνσταντής έμεινε ορφανός από μικρός και ακολούθησε το ναυτικό επάγγελμα με το επίθετο Κανάρης. Δούλεψε ως μούτσος στο μπρίκι του θείου του Δημήτρη Βουρέκα, που μετέφερε Σουλιώτες από την Πάργα στη Λευκάδα και έμαθε τα μυστικά της θάλασσας. Μετά τον θάνατο του θείου, ανέλαβε καπετάνιος του πλοίου του, με το οποίο πραγματοποίησε πολλά εμπορικά ταξίδια στη Μεσόγειο. Σε ηλικία 22 ετών παντρεύτηκε τη Δέσποινα Μανιάτη, κόρη γνωστής ναυτικής οικογένειας των Ψαρών, με την οποία απέκτησε επτά παιδιά.
Ο Κανάρης δεν φαίνεται να είχε μυηθεί στη Φιλική Εταιρεία, αλλά όταν ξέσπασε η Επανάσταση, ήταν από τους πρώτους που έλαβαν μέρος στον Αγώνα. Κατατάχθηκε ως απλός ναύτης στον ψαριανό στολίσκο, που συγκρότησε ο φίλος του Νικολής Αποστόλης. Από τις πρώτες επιχειρήσεις άρχισε να εξειδικεύεται στα πυρπολικά και να γίνεται ο φόβος και ο τρόμος του τουρκοαιγυπτιακού στόλου. Η φήμη του γρήγορα ξεπέρασε τα στενά όρια του ελληνικού χώρου και έγραψαν γι' αυτόν ο λόρδος Βύρων, ο Βίκτωρ Ουγκώ, ενώ ο άγγλος ιστορικός Γκόρντον σημείωνε «είναι ο πιο έξοχος εκπρόσωπος του ηρωισμού, που η Ελλάδα όλων των εποχών μπορεί να υπερηφανεύεται».
Ο Κανάρης κέρδισε την εκτίμηση και των συναγωνιστών του και για τη σωφροσύνη του χαρακτήρα του. Γι' αυτό ανήλθε και στα υψηλότερα αξιώματα της Πολιτείας μετά την απελευθέρωση. Το 1827 αντιπροσώπευσε τα Ψαρά στην Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας και ήταν ένας από τους πιο θερμούς υποστηρικτές του Ιωάννη Καποδίστρια, ο οποίος τον χρησιμοποίησε για την καταστολή των διαφόρων ανταρσιών στη Μάνη και την Ύδρα. Μετά τη δολοφονία του Κυβερνήτη, αποσύρθηκε από την ενεργό δράση και εγκαταστάθηκε στην Ερμούπολη της Σύρου.
Κατά την Οθωνική περίοδο ανακλήθηκε στην υπηρεσία και έφθασε μέχρι τον βαθμό του υποναυάρχου. Κατόπιν διορίστηκε γερουσιαστής και αναμίχθηκε στην πολιτική με το Ρωσικό Κόμμα. Συμμετείχε στην επαναστατική κίνηση της 3ης Σεπτεμβρίου 1843, που ανάγκασε τον Όθωνα να παραχωρήσει Σύνταγμα. Μέχρι την έξωση του Όθωνα χρημάτισε επανειλημμένα υπουργός και δύο φορές πρωθυπουργός (16 Φεβρουαρίου 1844 - 30 Μαρτίου 1844, 15 Οκτωβρίου 1848 - 12 Δεκεμβρίου 1849). Το 1862 ήταν ένας από τους βασικούς εκπροσώπους της αντιοθωνικής κίνησης. Όταν ο βασιλιάς, σε μια προσπάθειά του να τον προσεταιρισθεί, του ανέθεσε για τρίτη φορά την πρωθυπουργία, αυτός δεν δίστασε να καταθέσει την εντολή, επειδή ο Όθων δεν ενέκρινε ορισμένους από τους υπουργούς του.
Μετά την έξωση του Όθωνα, ορίστηκε μέλος της τριανδρίας Βούλγαρη, Κανάρη, Ρούφου και το 1863 πήγε στη Δανία ως ένας από τους αντιπροσώπους του Έθνους για να προσφέρει το στέμμα στον βασιλιά Γεώργιο Α'. Στη συνέχεια ανέλαβε υπουργός Ναυτικών στην κυβέρνηση Ρούφου και δύο φορές πρωθυπουργός (5 Μαρτίου 1864 - 16 Απριλίου 1864, 27 Ιουλίου 1864 - 2 Μαρτίου 1865). Κατόπιν αποσύρθηκε της πολιτικής και ιδιώτευσε στο σπίτι του στην Κυψέλη (Κυψέλης 56), όπου καθημερινά δεχόταν φίλους και θαυμαστές του. Στις 26 Μαΐου 1877, σε ηλικία 82 ετών, επανήλθε στην πολιτική και ανέλαβε πρωθυπουργός στην οικουμενική κυβέρνηση που σχηματίστηκε για να αντιμετωπίσει τις ενδεχόμενες συνέπειες από τον Ρωσοτουρκικό Πόλεμο. Ο «ναύαρχος», όπως τον αποκαλούσε ο λαός, πέθανε επί των επάλξεων της πολιτικής στις 2 Σεπτεμβρίου 1877 και κηδεύτηκε με μεγαλοπρέπεια στο Α' Νεκροταφείο.
Οι κυριότερες πολεμικές ενέργειες του Κανάρη στην Επανάσταση του '21
- Πυρπολεί την ναυαρχίδα του καπετάν πασά Καρά Αλή στη Χίο (6 - 7 Ιουνίου 1822). 2.000 νεκροί Οθωμανοί, ανάμεσά τους και ο Καρά Αλής.
- Ανατινάζει τουρκικό δίκροτο στο στενό μεταξύ Τενέδου και Τρωάδας (28 Οκτωβρίου 1822). Επρόκειτο για την υποναυαρχίδα του νέου αρχιναυάρχου Κακλαμάν Μεχμέτ Πασά, που είχε διαδεχθεί τον Καρά Αλή. 800 νεκροί Οθωμανοί.
- Πυρπολεί τουρκική φρεγάτα κοντά στη Σάμο (5 Αυγούστου 1824), εκδικούμενος την καταστροφή της Κάσου και της πατρίδας του. 600 νεκροί Οθωμανοί.
- Πυρπολεί τουρκική κορβέτα στα ανοιχτά της Μυτιλήνης (23 - 24 Σεπτεμβρίου 1824).
- Και η τολμηρότερη ενέργεια του: αποπειράται να πυρπολήσει τον αιγυπτιακό στόλο στο λιμάνι της Αλεξάνδρειας (29 Ιουλίου 1825). Το εγχείρημα απέτυχε, λόγω δυσμενών καιρικών συνθηκών (απρόοπτος μεταβολή του ανέμου).
- Νικόλαος (1818-1848), σκοτώθηκε σε ειδική αποστολή στη Βηρυτό.
- Θεμιστοκλής (1819-1851), σκοτώθηκε σε ειδική αποστολή στην Αίγυπτο.
- Μιλτιάδης (1822-1899), ναύαρχος και πολιτικός.
- Λυκούργος (1826-1865), νομικός.
- Μαρία (1828-1847)
- Αριστείδης (1831-1863), αξιωματικός. Σκοτώθηκε έξω από τα ανάκτορα (Ηρώδου του Αττικού), κατά τη διάρκεια των «Ιουνιανών».
- Θρασύβουλος (1834-1898), ναύαρχος.
Πηγή: https://www.sansimera.gr/biographies/341
© SanSimera.gr
Ο Καπουδάν Πασάς του οθωμανικού στόλου και υπεύθυνος για την καταστροφή της Χίου, Καρά Αλής
Η Σαρκοφάγος του Καρά Αλή στο οθωμανικό νεκροταφείο που βρίσκεται μέσα στο Κάστρο της Χίου
Ο Βαχίτ Πασάς τοποτηρητής (Διοικητής) στη Χίο
Το μοναδικό κείμενο από τουρκικής πλευράς για την σφαγή της Χίου γραφτηκε από τον άνθρωπο που εσχεδίασε και εκτέλεσε αυτό το αποτρόπαιο έγκλημα, τον Βαχίτ Πασά, τον Οθωμανό διοικητή της Χίου
Είναι χαρακτηριστική η ωμότητα με την οποία ο αυτοαποκαλούμενος «χρονικογράφος της εποχής του» Βαχίτ Πασάς καταγράφει στο βιβλίο του τα όσα έγιναν στο νησί της Χίου εκείνη την τραγική περίοδο. Να πούμε, στο σημείο αυτό, ότι ο Βαχίτ Πασάς θεωρούσε τον εαυτό του διανοούμενο. Όμως η μόρφωσή του, σύμφωνα με τις αντιλήψεις της εποχής, ήταν μόνο θρησκευτική.
Με έναν πρωτοφανή κυνισμό καταγράφει τα γεγονότα λεπτομερώς και ακριβώς τι εσυνέβει την κάθε ημέρα. Ο αναγνώστης του βιβλίου θα μείνει άφωνος μπροστά στο άγριο τρόπο με τον οποίον «ο συγγραφέας Βαχίτ» μιλάει για κομμένα κεφάλια, αυτιά, μύτες, πόδια, χέρια. Απολύτως κανένας σεβασμός στον άνθρωπο.
Είναι ανατριχιαστικός ο τρόπος με τον οποίον καταγράφει την καταστροφή της Μονής του Αγίου Μηνά στην Καλλιμασιά και τον αποκεφαλισμό σχεδόν όλων όσων είχαν κλειστεί εκεί μέσα. Κι’ ακόμη πιό ανατριχιαστικός είναι ο τρόπος με τον οποίον περιγράφη την υποδοχή που επεφύλασε στους Κιουτσούκ-Αχμέτ Μπέη και Σουλεϊμάν Αγά, οι οποίοι είχαν αναλάβει την εκτέλεση του σχεδίου της σφαγής στον Άγιο Μηνά, όπου κατέσφαξαν τας αθώα γυναικόπαιδα.
Άξιο προσοχής είναι το σημείο του βιβλίου στο οποίο ο «χρονικογράφος» Βαχίτ αναφέρεται στην συμπεριφορά των Προξένων και Υποπροξένων των ξένων Δυνάμεων που βρίσκονταν τότε στη Χίο. Όλοι τους, πλην του Ρώσσου Προξένου που έφυγε προς άγνωστη κατεύθυνση, συνεχάρησαν τον Βαχίτ Πασά κια του ευχήθηκαν ….παντοτινές νίκες. Αυτοί για μια ακόμη φορά απεδείχθησαν « οι φίλοι » της Ελλάδας.
Στις σελίδες του βιβλίου όπου ο Βαχίτ Πασάς εξιστορεί λεπτομερώς τις σκηνές της σφαγής στα χωριά του νησιού, ειλικρινά ο αναγνώστης νοιώθει να τον διαπερνά μια ανατριχίλα από την ωμότητα της καταγραφής, από την κτηνώδη ικανοποίηση του θύτη, από την ψυχική ευχαρίστηση που του προσδίδει η θέα των κομμένων κεφαλιών.
Φυσικά ο Βαχίτ Πασάς μέσα από το βιβλίο που έχει γράψει αποδυκνείεται ένας αιμοσταγής δολοφόνος. Σ’ έναν ωμό σφαγέα ανθρώπων που δεν του αρέσουν, που διαφωνεί μαζύ τους.
Συγκλονιστικά αποτρόπαιη η περιγραφή για την δολοφονία του «ξακουστού Χιώτη επαναστάτη» – έτσι τον ονομάζει – Αντωνάκη Μπουρνιά στη Νέα Μονή. Οι σφαγείς πρόσφεραν στον Βαχίτ Πασά το κεφάλι του Μπουρνιά…… «που ακόμη έσταζε αίμα».
Αυτές τις λέξεις χρησιμοποιεί.
Ο τρόπος που ο Βαχίτ Πασάς περιγράφει τη μεγάλη σφαγή, οι εικόνες που αφήνει να βγαίνουν μέσα από τα γραφτά του, η ιικανοποίηση που νοιώθει από το αίμα που τρέχει κάτω από τις δικές του διαταγές, αφήνει τον αναγνώστη να κατανοήσει ότι όλα έγιναν από τη μανία της εκδίκησης για το ελληνικό στοιχείο του νησιού.
Αξίζει να πάρει λίγο χώρο εδώ μια παράγραφος από τα όσα γράφει ο στυγερός δολοφόνος για να πάρει ο αναγνώστης μια σαφή εικόνα ποιός ήταν ο άνθρωπος, που μοίρα κακιά τον έρριξε πάνω στο νησί για να υπογράψει την καταστροφή της Χίου. Διαβάστε τα.
«Κι’ εγώ που είδα με τα μάτια μου αυτές τις σκηνές ομολογώ ότι οι Χριστιανοί κάτοικοι του νησιού είχαν μικρή ανάμειξη σ’ αυτήν την απονενοημένη ενέργεια της αποστασίας, την οποίασν δημιούργησαν και κετεύθυναν οι Σαμιώτες, οι Ψαριανοί και οι Σπετσιώτες.,,,,Στ’ αλήθεια η ψυχή μου υποφέρει πολλές φορές γιατί εξ’ αιτίας της θέσης μου, εφάρμοσα για λόγους πολιτικής, την αυστηρή τήρηση τούτων των σκληρών μέτρων.»
Διονύσης Ε. Κονταρίνης
Η σκοτεινή φυλακή στο Κάστρο της Χίου
"Σε επαφή με τη δυτική πλευρά του "Παλατιού Ιουστινιάνι" και σε επικοινωνία με τις οχυρώσεις γύρω από την Porta Maggiore βρίσκεται το ισόγειο του πύργου που είναι γνωστό ως "Σκοτεινή Φυλακή" και οφείλει την κατασκευή του επίσης σε πρωτοβουλία των Γενουατών. Είναι τετράγωνη σχεδόν αίθουσα (10Χ8,50μ.) που καλύπτεται με τέσσερα σταυροθόλια και στο μέσον στέκει ογκώδης πεσσός. Στο κλειδί των δύο ανατολικών σταυροθολίων υπάρχουν οπαία (κυκλικό και τετράγωνο, αντίστοιχα) με τα οποία επιτυγχάνεται μερικώς ο φωτισμός και αερισμός του χώρου. Αρχικά πρέπει να διέθετε τουλάχιστον δύο ορόφους, από τους οποίους δεν σώθηκε κανένα ίχνος, και σε όλες τις πλευρές του κτηρίου υπήρχαν μεγάλα και ψηλά παράθυρα, τα οποία φράχθηκαν όταν έγιναν τροποποιήσεις στις οχυρώσεις -άγνωστο ποια ακριβώς εποχή-, αλλά πάντως αποτελούν μια επαρκή από μόνα τους μαρτυρία ότι ο χώρος κάθε άλλο παρά σκοτεινός ήταν όταν κατασκευάσθηκε και ότι σίγουρα δεν ήταν φυλακή.
Στα χρόνια της τουρκικής κυριαρχίας χρησιμοποιήθηκε ως φυλακή και συνδέθηκε με ένα από τα τραγικά γεγονότα της επανάστασης του 1822 και της σφαγής που επακολούθησε. Στη «σκοτεινή φυλακή» κρατήθηκαν σαν όμηροι για 40 –κατ’ άλλους 41- μέρες 70 περίπου άρχοντες της Χίου μαζί με το Μητροπολίτη Πλάτωνα πριν απαγχονιστούν στις 23 Απριλίου του 1822. Στο γεγονός αυτό αναφέρεται και η μαρμάρινη επιγραφή που προαναφέρθηκε. Οι συνθήκες κράτησης τους εκεί ήταν άθλιες. Ο χώρος αυτός ήταν σκοτεινός, βρόμικος και αποπνικτικός αφού, λόγω της έλλειψης παραθύρων, δεν αεριζόταν και οι όμηροι ανέπνεαν ακάθαρτο αέρα. Οι στερήσεις, η πείνα, η δίψα και η αδυναμία ανάπαυσης λόγω του συνωστισμού τους εξαντλούσε. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο αριθμός των κρατουμένων κάποτε έφτασε τους 105 σύμφωνα με τη μαρτυρία του ομήρου και αυτόπτη Ανδρέα Μάμουκα."
Στα χρόνια της τουρκικής κυριαρχίας χρησιμοποιήθηκε ως φυλακή και συνδέθηκε με ένα από τα τραγικά γεγονότα της επανάστασης του 1822 και της σφαγής που επακολούθησε. Στη «σκοτεινή φυλακή» κρατήθηκαν σαν όμηροι για 40 –κατ’ άλλους 41- μέρες 70 περίπου άρχοντες της Χίου μαζί με το Μητροπολίτη Πλάτωνα πριν απαγχονιστούν στις 23 Απριλίου του 1822. Στο γεγονός αυτό αναφέρεται και η μαρμάρινη επιγραφή που προαναφέρθηκε. Οι συνθήκες κράτησης τους εκεί ήταν άθλιες. Ο χώρος αυτός ήταν σκοτεινός, βρόμικος και αποπνικτικός αφού, λόγω της έλλειψης παραθύρων, δεν αεριζόταν και οι όμηροι ανέπνεαν ακάθαρτο αέρα. Οι στερήσεις, η πείνα, η δίψα και η αδυναμία ανάπαυσης λόγω του συνωστισμού τους εξαντλούσε. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο αριθμός των κρατουμένων κάποτε έφτασε τους 105 σύμφωνα με τη μαρτυρία του ομήρου και αυτόπτη Ανδρέα Μάμουκα."
Ο Μάκελος στο Πιτυός
Ο αιωνόβιος πλάτανος που έχει ξεπεράσει τα 700 χρόνια. Οι κάτοικοι τον βάφτισαν Μάκελο, εξαιτίας των σφαγών που έγιναν κάτω από τα κλαδιά του...
Στην είσοδο ενός μικρού χωριού, του Πιτυούς, στην καρδιά της βόρειας Χίου υπάρχει ένα από τα μεγαλύτερα υπεραιωνόβια πλατάνια στην Ελλάδα. Ο Μάκελος, όπως τον βάφτισαν οι κάτοικοι, φύτρωσε πριν την Τουρκοκρατία, «έζησε» την Επανάσταση και την Απελευθέρωση και κάτω από τα δροσερά κλαδιά του οι κάτοικοι επέζησαν τα δύσκολα χρόνια της Κατοχής. Ο πλάτανος έγινε μάρτυρας στις χαρές και στις μεγάλες λύπες. «Είδε» σφαγές και μακελειά, τόσα που το όνομά του σημαδεύτηκε από αυτά. Πατρίδα του πελώριου δέντρου είναι το χωριό Πιτυός της ορεινής ενδοχώρας της Χίου. Η περίμετρος του κορμού του είναι 9,3 μέτρα ενώ η περίμετρος της κόμης του αγγίζει τα 65μέτρα. Τα μεγέθη προκαλούν δέος, δεν είναι όμως ικανά να προσδιορίσουν την ηλικία του. Σύμφωνα με ειδικούς, το ιστορικό πλατάνι φυτεύτηκε το λιγότερο πριν από 700 χρόνια....
Ο ιστορικός πλούτος του υπεραιωνόβιου δέντρου Τα μυστήρια και οι ιστορίες που κρύβει είναι πολλές. Πρώτη και κύρια, το όνομά του. Είτε προέρχεται από το λατινικό «macellum» (σφαγείο), είτε από το ελληνικό «μακελειό», η ετυμολογία του μαρτυρά κάποιου είδους αιματοχυσία. Ο Γεώργιος Ζολώτας στην «Ιστορία της Χίου» αναφέρει ότι οι Γενοβέζοι και μετέπειτα οι Οθωμανοί χρησιμοποιούσαν τα κλαδιά του για κρεμάλες. Ηλικιωμένοι Πιτυανοί, από την άλλη, άκουγαν από τους παππούδες τους ότι ονομάστηκε «Μάκελος» γιατί κατά καιρούς φούσκωνε ο διπλανός ποταμός κι έπνιγε τους ανθρώπους που προσπαθούσαν να τον διασχίσουν. Ένας άλλος διαδεδομένος θρύλος ήθελε την περιοχή να είναι στοιχειωμένη. Το στοιχειό, που παραδοσιακά «έτρωγε» έναν κάτοικο το χρόνο, είχε φωλιάσει στον κορμό του επιβλητικού δέντρου. Η επικρατέστερη εκδοχή, βέβαια, μας παραπέμπει στην Τουρκοκρατία. Ο Αλέξανδρος Πασπάτης που έζησε τη Σφαγή της Χίου, υποστηρίζει ότι κάτω απ’ τον πλάτανο σφαγιάστηκαν πολλοί κάτοικοι του χωριού το 1822. Οι Πιτυανοί, άλλωστε, ήταν από τους λιγοστούς Χιώτες που αντιστάθηκαν στη μεγάλη Σφαγή.
Πηγή: http://www.mixanitouxronou.gr/o-aionovios-platanos-poy-echei-xeperasei-ta-700-chronia-oi-katoikoi-ton-vaftisan-makelo/
Η Σφαγή της Χίου κινητοποίησε το φιλλεληνικό κίνημα στην Ευρώπη
"Η είδηση της σφαγής της Χίου συγκλόνισε την ευρωπαϊκή κοινή γνώμη, η στάση της οποίας μεταστράφηκε απέναντι στην ελληνική επανάσταση και πλέον υπήρξε θετική. Μετά το γεγονός αυτό το φιλελληνικό κίνημα φούντωσε και σημαντικός αριθμός Ευρωπαίων φιλελλήνων έσπευσαν στην επαναστατημένη Ελλάδα για να ενισχύσουν τα ελληνικά στρατιωτικά σώματα. Σημαντική επιρροή άσκησε το γεγονός σε Ευρωπαίους καλλιτέχνες. Εμπνευσμένος από την σφαγή της Χίου ο Ευγένιος Ντελακρουά ζωγράφισε τον ομώνυμο πίνακα που εκτέθηκε στο Παρίσι και έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ευαισθητοποίηση της γαλλικής κοινής γνώμης για τον επαναστατικό αγώνα των Ελλήνων. Το 2009, ένα αντίγραφο του πίνακα εκτέθηκε στο τοπικό Βυζαντινό μουσείο της Χίου. Πρόκειται για ένα από τα καλύτερα αντίγραφα του έργου, με έτος δημιουργίας το 1919 (Ε. Ιωαννίδης) και εκτελέστηκε με εντολή του Γεωργίου Παπανδρέου που εκείνη την περίοδο εκτελούσε χρέη Γενικού Διευθυντή Νήσων Αιγαίου. Ακόμα ένα εκτίθεται στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο στην Αθήνα σε μικρότερη κλίμακα (Λ. Κογεβίνας) και ένα στη Σχολή Καλών Τεχνών της Πράγας."
Πηγή: https://el.wikipedia.org
"Η είδηση της σφαγής της Χίου συγκλόνισε την ευρωπαϊκή κοινή γνώμη, η στάση της οποίας μεταστράφηκε απέναντι στην ελληνική επανάσταση και πλέον υπήρξε θετική. Μετά το γεγονός αυτό το φιλελληνικό κίνημα φούντωσε και σημαντικός αριθμός Ευρωπαίων φιλελλήνων έσπευσαν στην επαναστατημένη Ελλάδα για να ενισχύσουν τα ελληνικά στρατιωτικά σώματα. Σημαντική επιρροή άσκησε το γεγονός σε Ευρωπαίους καλλιτέχνες. Εμπνευσμένος από την σφαγή της Χίου ο Ευγένιος Ντελακρουά ζωγράφισε τον ομώνυμο πίνακα που εκτέθηκε στο Παρίσι και έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ευαισθητοποίηση της γαλλικής κοινής γνώμης για τον επαναστατικό αγώνα των Ελλήνων. Το 2009, ένα αντίγραφο του πίνακα εκτέθηκε στο τοπικό Βυζαντινό μουσείο της Χίου. Πρόκειται για ένα από τα καλύτερα αντίγραφα του έργου, με έτος δημιουργίας το 1919 (Ε. Ιωαννίδης) και εκτελέστηκε με εντολή του Γεωργίου Παπανδρέου που εκείνη την περίοδο εκτελούσε χρέη Γενικού Διευθυντή Νήσων Αιγαίου. Ακόμα ένα εκτίθεται στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο στην Αθήνα σε μικρότερη κλίμακα (Λ. Κογεβίνας) και ένα στη Σχολή Καλών Τεχνών της Πράγας."
Πηγή: https://el.wikipedia.org
Ευγένιος Ντελακρουά/Η Σφαγή της Χίου/1824/Μουσείο Λούβρου
Φραντσέσκο Άγιεζ : Η Φυγή από τη Χίο/1839
Κ. Κανελλάκης/Σφαγαί της Χίου/ Βιβλιοθήκη Κοραή Χίου
«Το Ελληνόπουλο»
Τοῦρκοι διαβῆκαν. Χαλασμός, θάνατος πέρα ὡς πέρα.
῾Η Χίο, τ’ ὁλόμορφο νησί, μαύρη ἀπομένει ξέρα,
μὲ τὰ κρασιά, μὲ τὰ δεντρά
τ’ ἀρχοντονήσι, ποὺ βουνὰ καὶ σπίτια καὶ λαγκάδια
καὶ στὸ χορὸ τὶς λυγερὲς καμιὰ φορὰ τὰ βράδια
καθρέφτιζε μέσ’ στὰ νερά.
᾽Ερμιὰ παντοῦ. Μὰ κοίταξε κι ἀπάνου ἐκεῖ στὸ βράχο,
στοῦ κάστρου τὰ χαλάσματα κάποιο παιδί μονάχο
κάθεται, σκύβει θλιβερὰ
τὸ κεφαλάκι, στήριγμα καὶ σκέπη τοῦ ἀπομένει
μόνο μιὰ ν’ ἄσπρη ἀγράμπελη σὰν αὐτὸ ξεχασμένη
μέσ’ στὴν ἀφάνταστη φθορά.
-Φτωχὸ παιδί, ποὺ κάθεσαι ξυπόλυτο στὶς ράχες
γιὰ νὰ μὴν κλαῖς λυπητερά, τ’ ἤθελες τάχα νά ̓χες
γιὰ νὰ τὰ ἰδῶ τὰ θαλασσὰ
ματάκια σου ν ̓ ἀστράψουνε, νὰ ξαστερώσουν πάλι,
καὶ νὰ σηκώσῃς χαρωπὰ σὰν πρῶτα τὸ κεφάλι
μὲ τὰ μαλλάκια τὰ χρυσά;
Τί θέλεις, ἄτυχο παιδί, τί θέλεις νὰ σοῦ δόσω
γιὰ νὰ τὰ πλέξῃς ξέγνοιαστα, γιὰ νὰ τὰ καμαρώσω
ριχτὰ στοὺς ὤμους σου πλατιὰ
μαλλάκια ποὺ τοῦ ψαλλιδιοῦ δὲν τἄχει ἀγγίξει ἡ κόψη,
καί σκόρπια στὴ δροσάτη σου τριγύρω γέρνουν ὄψη
καὶ σὰν τὴν κλαίουσα τὴν ἰτιά;
Σὰν τί μποροῦσε νὰ σοῦ διώξῃ τάχα τὸ μαράζι;
Μήπως τὸ κρίνο ἀπ ̓ τὸ ̓Ιρὰν ποὺ τοῦ ματιοῦ σου μοιάζει;
Μήν ὁ καρπὸς ἀπ’ τὸ δεντρὶ
ποὺ μέσ’ στὴ μουσουλμανικὴ παράδεισο φυτρώνει,
κ’ ἕν’ ἄλογο χρόμια ἑκατὸ κι ἂν πηλαλάει, δὲ σώνει
μέσ’ ἀπ ̓ τὸν ἴσκιο του νὰ βγῇ;
Μὴ τὸ πουλὶ ποὺ κελαϊδάει στὸ δάσος νύχτα μέρα
καὶ μὲ τὴ γλύκα του περνάει καὶ ντέφι καὶ φλογέρα;
Τί θὲς κι ἀπ’ ὅλα τ’ ἀγαθὰ
τοῦτα; Πὲς! Τ’ ἄνθος, τὸν καρπό; θὲς τὸ πουλί; -Διαβάτη,
μοῦ κράζει τὸ ᾽Ελληνόπουλο μὲ τὸ γαλάζιο μάτι·
βόλια, μπαρούτη θέλω, νά!
Βίκτωρ Ουγκώ
(μετάφραση: Κωστής Παλαμάς)