Ε. Η ΜΕΓΑΛΗ ΑΚΜΗ
ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ
23. Η νομοθεσία
και η διοίκηση εκσυγχρονίζονται
Λέων ο Γ΄ ο Ίσαυρος
Ο Λέων, του οποίου το πραγματικό όνομα ήταν Κόνων, γεννήθηκε στη Γερμανίκεια στη συριακή επαρχία της Κομμαγηνής (στο σημερινό Καχραμανμαράς στην Τουρκία). Πιθανολογείται ότι η οικογένειά του μετακινήθηκε από την Μικρά Ασία στη Μεσημβρία της Θράκης, ασχολήθηκε με το εμπόριο ζώων και απέκτησε κάποια περιουσία ενώ ο Λέων κατατάχθηκε στον στρατό. Όταν ο Ιουστινιανός Β΄ ο Ρινότμητος, εκστρατεύοντας κατά των Βουλγάρων, έφτασε στην περιοχή και αντιμετώπισε επισιτιστικό πρόβλημα, ο Λέων έπεισε τον πατέρα του να προσφέρει στον Αυτοκράτορα πεντακόσια πρόβατα. Ο βασιλιάς αντάμειψε τον Λέοντα με προαγωγή στο αξίωμα του σπαθάριου, αλλά η εύνοια δεν κράτησε πολύ και ο Λέων στάλθηκε στον Καύκασο σε μία επικίνδυνη αποστολή, από την οποία όμως γύρισε σώος. Ευτυχώς για τον Λέοντα, ο Ιουστινιανός Β΄ ανατράπηκε και θανατώθηκε. Επί Φιλιππικού (711-713) ο Λέων προήχθη στην στρατιωτική ιεραρχία και επί Αναστάσιου Β΄ (713-715) ορίστηκε στρατηγός του θέματος των Ανατολικών
Επωφελούμενοι από την κακοδιοίκηση της Αυτοκρατορίας, ιδίως επί Ιουστινιανού Β΄, και από τις συχνές αλλαγές Αυτοκρατόρων, οι Άραβες ετοιμάζονταν για νέα επίθεση κατά της Κωνσταντινούπολης. Ο Αναστάσιος Β΄ ετοιμάστηκε να τους αποκρούσει, αλλά το στράτευμα που συγκρότησε για τον σκοπό αυτό στασίασε, τον εκθρόνισε και ανέβασε στον θρόνο, παρά την θέλησή του, ένα φοροεισπράκτορα τελείως ανίκανο, τον Θεοδόσιο Γ΄. Ο Λέων δεν βοήθησε τον Αναστάσιο -που αποσύρθηκε ως μοναχός στη Θεσσαλονίκη- είτε διότι ήταν απασχολημένος στα σύνορα, είτε από υπολογισμό και δεν αναγνώρισε τον Θεοδόσιο Γ΄. Οι Άραβες εν τω μεταξύ είχαν φτάσει στην Πέργαμο, όπου σταμάτησαν για τον χειμώνα. Την άνοιξη θα επιτίθεντο και ο κίνδυνος ήταν μεγάλος, ειδικά τώρα που στον θρόνο καθόταν ένας τελείως ακατάλληλος.
Ο Λέων ξεκίνησε για να τους προλάβει, αφού πρώτα διασφάλισε την στρατηγικής σημασίας πόλη του Αμορίου. Κήρυξε την εξέγερσή του, νίκησε τον βασιλικό στρατό στη Νικομήδεια και προχώρησε στην Χρυσούπολη. Έντρομος ο Θεοδόσιος, που είχε γίνει Αυτοκράτορας χωρίς να το θέλει, συμβουλεύτηκε τον πατριάρχη Γερμανό και τους συγκλητικούς. Όλοι του είπαν να παραιτηθεί. Έτσι, έγινε και αυτός μοναχός και αποσύρθηκε στην Έφεσο. Ο Λέων μπήκε στην Πόλη και στέφθηκε Αυτοκράτορας.
Πηγή: https://el.wikipedia.org
Ο Λέων, του οποίου το πραγματικό όνομα ήταν Κόνων, γεννήθηκε στη Γερμανίκεια στη συριακή επαρχία της Κομμαγηνής (στο σημερινό Καχραμανμαράς στην Τουρκία). Πιθανολογείται ότι η οικογένειά του μετακινήθηκε από την Μικρά Ασία στη Μεσημβρία της Θράκης, ασχολήθηκε με το εμπόριο ζώων και απέκτησε κάποια περιουσία ενώ ο Λέων κατατάχθηκε στον στρατό. Όταν ο Ιουστινιανός Β΄ ο Ρινότμητος, εκστρατεύοντας κατά των Βουλγάρων, έφτασε στην περιοχή και αντιμετώπισε επισιτιστικό πρόβλημα, ο Λέων έπεισε τον πατέρα του να προσφέρει στον Αυτοκράτορα πεντακόσια πρόβατα. Ο βασιλιάς αντάμειψε τον Λέοντα με προαγωγή στο αξίωμα του σπαθάριου, αλλά η εύνοια δεν κράτησε πολύ και ο Λέων στάλθηκε στον Καύκασο σε μία επικίνδυνη αποστολή, από την οποία όμως γύρισε σώος. Ευτυχώς για τον Λέοντα, ο Ιουστινιανός Β΄ ανατράπηκε και θανατώθηκε. Επί Φιλιππικού (711-713) ο Λέων προήχθη στην στρατιωτική ιεραρχία και επί Αναστάσιου Β΄ (713-715) ορίστηκε στρατηγός του θέματος των Ανατολικών
Επωφελούμενοι από την κακοδιοίκηση της Αυτοκρατορίας, ιδίως επί Ιουστινιανού Β΄, και από τις συχνές αλλαγές Αυτοκρατόρων, οι Άραβες ετοιμάζονταν για νέα επίθεση κατά της Κωνσταντινούπολης. Ο Αναστάσιος Β΄ ετοιμάστηκε να τους αποκρούσει, αλλά το στράτευμα που συγκρότησε για τον σκοπό αυτό στασίασε, τον εκθρόνισε και ανέβασε στον θρόνο, παρά την θέλησή του, ένα φοροεισπράκτορα τελείως ανίκανο, τον Θεοδόσιο Γ΄. Ο Λέων δεν βοήθησε τον Αναστάσιο -που αποσύρθηκε ως μοναχός στη Θεσσαλονίκη- είτε διότι ήταν απασχολημένος στα σύνορα, είτε από υπολογισμό και δεν αναγνώρισε τον Θεοδόσιο Γ΄. Οι Άραβες εν τω μεταξύ είχαν φτάσει στην Πέργαμο, όπου σταμάτησαν για τον χειμώνα. Την άνοιξη θα επιτίθεντο και ο κίνδυνος ήταν μεγάλος, ειδικά τώρα που στον θρόνο καθόταν ένας τελείως ακατάλληλος.
Ο Λέων ξεκίνησε για να τους προλάβει, αφού πρώτα διασφάλισε την στρατηγικής σημασίας πόλη του Αμορίου. Κήρυξε την εξέγερσή του, νίκησε τον βασιλικό στρατό στη Νικομήδεια και προχώρησε στην Χρυσούπολη. Έντρομος ο Θεοδόσιος, που είχε γίνει Αυτοκράτορας χωρίς να το θέλει, συμβουλεύτηκε τον πατριάρχη Γερμανό και τους συγκλητικούς. Όλοι του είπαν να παραιτηθεί. Έτσι, έγινε και αυτός μοναχός και αποσύρθηκε στην Έφεσο. Ο Λέων μπήκε στην Πόλη και στέφθηκε Αυτοκράτορας.
Πηγή: https://el.wikipedia.org
Ο Θεσμός των Θεμάτων
Σε όλη τη διάρκεια της Βυζαντινής εποχής, πηγή της εξουσίας και αρχηγός του κράτους ήταν ο αυτοκράτορας. Κάτω από αυτόν και τον εκπρόσωπό του -το ενδιάμεσο δηλαδή πρόσωπο ανάμεσα στον αυτοκράτορα και τις υπηρεσίες του κράτους- υπήρχε μια περίπλοκη κρατική μηχανή. Κύριο χαρακτηριστικό της κρατικής οργάνωσης της περιόδου (610-867) ήταν η στρατιωτικοποίηση της διοίκησης. Αυτή είχε ήδη ξεκινήσει από τον 6ο αιώνα και συστηματοποιήθηκε στα χρόνια του Ιουστινιανού. Σκοπός της ήταν η ενίσχυση των εξασθενημένων από τις εχθρικές επιδρομές, παραδουνάβιων κυρίως, περιοχών. Εξελίχθηκε στους χρόνους των διαδόχων του Ιουστινιανού Α΄ με τη δημιουργία των εξαρχάτων της Ιταλίας (584) και της Αφρικής (591), ενώ αποκρυσταλλώθηκε τον 8ο αιώνα με το θεσμό των θεμάτων.
Θέματα ονομάζονταν αρχικά οι κατάλογοι της κεντρικής βυζαντινής υπηρεσίας, όπου καταγράφονταν οι στρατιώτες μιας μονάδας. Στη συνέχεια, ο όρος δήλωνε την ίδια τη στρατιωτική μονάδα και την περιοχή όπου έδρευε και, τέλος, μια γεωγραφική και διοικητική ενότητα. Στη θεματική οργάνωση, ο στρατηγός κάθε θέματος συγκέντρωνε στα χέρια του τη στρατιωτική και πολιτική διοίκηση της περιοχής της δικαιοδοσίας του. Ωστόσο, οι διευρυμένες εξουσίες που είχε αναλάβει ο στρατηγός δε συνεπάγονταν ότι ασκούσε ανεξέλεγκτος την εξουσία λογοδοτώντας μόνο στον αυτοκράτορα. Οι άμεσοι υφιστάμενοί του, ο πρωτονοτάριος του θέματος, ο πολιτικός δηλαδή διοικητής του θέματος, ο πραίτωρ του θέματος, που ήταν ο θεματικός δικαστής και ο χαρτουλάριος του θέματος, που ήταν ο στρατολόγος του θέματος, μπορούσαν επίσης να απευθύνονται στον αυτοκράτορα για υποθέσεις του θέματος.
Τα θέματα της υπό μελέτη περιόδου (610-867), με διακυμάνσεις κατά καιρούς στην εδαφική τους έκταση, ήταν τα εξής: θέμα Ανατολικών, Αρμενιακών, Οψικίου, Οπτιμάτων, Βουκελλαρίων, Κιβυρραιωτών, Αιγαίου Πελάγους, Θράκης, Μακεδονίας, Στρυμόνος, Ελλάδος, Κεφαλληνίας, Πελοποννήσου, Θεσσαλονίκης, Δυρραχίου, Σικελίας, Κλιμάτων-Χερσώνος και Κρήτης. Τα θέματα υποδιαιρούνταν σε μικρότερες περιφέρειες, τις τούρμες, και αυτές σε άλλες μικρότερες τα βάνδα. Με την οργάνωση των θεμάτων καταργήθηκε σταδιακά ο χωρισμός σε επαρχότητες και διοικήσεις, που υπήρχε την προηγούμενη περίοδο, ενώ, καθώς παρείχαν στο κράτος ισχυρό στρατό στην περίοδο της μεγάλης τους ακμής, έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση των πολιτικών εξελίξεων.
Πηγή: http://www.ime.gr/chronos/09/gr/p/610/main/p4a.html
«Από όλα τα επίγεια αγαθά προτιμήσαμε τη δικαιοσύνη. Μόνο αν φέρουμε αυτή κοντά στο λαό θα μπορέσει η αυτοκρατορία να αποκρούσει τους εχθρούς της».
Λέων Γ΄ (στην εισαγωγή της Εκλογής).
Λέων Γ΄ (στην εισαγωγή της Εκλογής).
Η Εκλογή
Με τις διατάξεις της "Εκλογής", που είναι επηρεασμένες από το χριστιανικό πνεύμα, αλλά και το εθιμικό δίκαιο, προστατεύθηκε και ενισχύθηκε ο θεσμός του γάμου, αυξήθηκαν τα δικαιώματα της συζύγου και των νομίμων τέκνων και εισήχθη η ισότητα όλων των πολιτών απέναντι στο νόμο. Οι ποινές του ακρωτηριασμού και της τύφλωσης, που δε συμβάδιζαν ασφαλώς με το χριστιανικό χαρακτήρα του έργου και εισήχθησαν, μάλλον, κατά ανατολικά πρότυπα, αντανακλούν σε μεγάλο βαθμό τις αντιλήψεις των Βυζαντινών κατά την περίοδο αυτή των αλλαγών. Με την "Εκλογή" ο Λέων απευθύνθηκε και στους δικαστές, τους οποίους καλούσε "ούτε τους φτωχούς να περιφρονούν ούτε εκείνους που αδικούν να αφήνουν ανεξέλεγκτους", ενώ για να αποτρέψει τη δωροδοκία κατά την εκτέλεση των καθηκόντων τους όρισε ότι θα μισθοδοτούνταν όλοι τακτικά από το αυτοκρατορικό θησαυροφυλάκιο. Η "Εκλογή" αποτέλεσε το βασικό εγχειρίδιο απονομής δικαίου μέχρι την εποχή των μακεδόνων αυτοκρατόρων, που ανέλαβαν επίσης νομοθετική δραστηριότητα, ενώ άσκησε επίδραση αργότερα στο εκκλησιαστικό δίκαιο της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. Παλιότερα οι ερευνητές απέδιδαν στο Λέοντα Γ' τις νομικές συλλογές "Νόμος Γεωργικός", "Νόμος Ροδίων Ναυτικός" και "Νόμοι Στρατιωτικοί". Οι απόψεις αυτές ωστόσο δεν γίνονται πλέον αποδεκτές.
Πηγή:http://www.ime.gr/chronos/09/gr/p/610/main/p4f.html
Με τις διατάξεις της "Εκλογής", που είναι επηρεασμένες από το χριστιανικό πνεύμα, αλλά και το εθιμικό δίκαιο, προστατεύθηκε και ενισχύθηκε ο θεσμός του γάμου, αυξήθηκαν τα δικαιώματα της συζύγου και των νομίμων τέκνων και εισήχθη η ισότητα όλων των πολιτών απέναντι στο νόμο. Οι ποινές του ακρωτηριασμού και της τύφλωσης, που δε συμβάδιζαν ασφαλώς με το χριστιανικό χαρακτήρα του έργου και εισήχθησαν, μάλλον, κατά ανατολικά πρότυπα, αντανακλούν σε μεγάλο βαθμό τις αντιλήψεις των Βυζαντινών κατά την περίοδο αυτή των αλλαγών. Με την "Εκλογή" ο Λέων απευθύνθηκε και στους δικαστές, τους οποίους καλούσε "ούτε τους φτωχούς να περιφρονούν ούτε εκείνους που αδικούν να αφήνουν ανεξέλεγκτους", ενώ για να αποτρέψει τη δωροδοκία κατά την εκτέλεση των καθηκόντων τους όρισε ότι θα μισθοδοτούνταν όλοι τακτικά από το αυτοκρατορικό θησαυροφυλάκιο. Η "Εκλογή" αποτέλεσε το βασικό εγχειρίδιο απονομής δικαίου μέχρι την εποχή των μακεδόνων αυτοκρατόρων, που ανέλαβαν επίσης νομοθετική δραστηριότητα, ενώ άσκησε επίδραση αργότερα στο εκκλησιαστικό δίκαιο της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. Παλιότερα οι ερευνητές απέδιδαν στο Λέοντα Γ' τις νομικές συλλογές "Νόμος Γεωργικός", "Νόμος Ροδίων Ναυτικός" και "Νόμοι Στρατιωτικοί". Οι απόψεις αυτές ωστόσο δεν γίνονται πλέον αποδεκτές.
Πηγή:http://www.ime.gr/chronos/09/gr/p/610/main/p4f.html
Επανάληψη Κεφαλαίου
kef_23_history_e.pdf | |
File Size: | 266 kb |
File Type: |
24. Η κρίση της εικονομαχίας
διχάζει τους Βυζαντινούς
Η πρώτη φάση της Εικονομαχίας (726-787)
Το 726 ο αυτοκράτορας Λέων Γ’ διέταξε να τοποθετηθούν οι εικόνες μέσα στην εκκλησία ψηλότερα, ώστε να μη τις φθάνει και τις προσκυνά ο λαός. Ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Γερμανός αντέδρασε έντονα και αφού ο αυτοκράτορας εξέδωσε το 730 το πρώτο και μοναδικό διάταγμα εναντίον των εικόνων, τον αντικατέστησε με τον Αναστάσιο, οπαδό της πολιτικής του. Αλλά και ο πάπας της Ρώμης Γρηγόριος Β’ αναθεμάτισε το διάταγμα και συγκάλεσε σύνοδο (731), η οποία καταδίκασε τους καταστρέφοντες και βλασφημούντες τις θείες εικόνες. Ο διαπρεπής θεολόγος και συγγραφέας Ιωάννης Δαμασκηνός, ο πιο σφοδρός πολέμιος των εικονομάχων, υποστήριζε ότι οι εικόνες αποτελούν το βιβλίο των αγραμμάτων. Η αντίδραση αυτή της Εκκλησίας εξωτερίκευε και την άρνησή της να υποταχτεί απόλυτα στη θέληση της κοσμικής εξουσίας.
Οι ενέργειες του αυτοκράτορα προκάλεσαν αντιδράσεις και στο λαό. Οι «Ελλαδικοί», δηλαδή οι κάτοικοι της κυρίως Ελλάδας και των νησιών, προχώρησαν σε ανοικτή ρήξη με το θρόνο. Επαναστάτησαν και με επικεφαλής τον Αγαλλιανό βάδισαν κατά της Κωνσταντινούπολης με στόλο. Την επίθεσή τους εύκολα απέκρουσε ο αυτοκράτορας, με τη χρήση του υγρού πυρός. Εξεγέρσεις παρατηρήθηκαν και στην Ιταλία. Ο Λέων εκδικούμενος τον πάπα, απέσπασε από τον δικαιοδοσία της Ρώμης τις περιοχές του Ιλλυρικού, της Κάτω Ιταλίας, της Σικελίας και της Ελλάδας και τις προσάρτησε στο Πατριαρχείο της Κωνσταντινουπόλεως.
Πιο απηνής διώκτης των εικονοφίλων από τον πατέρα του αποδείχθηκε ο διάδοχός του στο θρόνο, Κωνσταντίνος Ε’ (718-775), ο αποκληθείς από τους αντιπάλους του Κοπρώνυμος, επειδή κατά την βάπτισή του ρύπανε την κολυμβήθρα. Κατ’ αρχάς, αφαίρεσε εντελώς τις εικόνες από τις εκκλησίες και διέταξε να στολίσουν τους τοίχους των εκκλησιών με φυτά, άνθη και με άλλα είδη της ζωγραφικής. Στη συνέχεια, διέταξε γενικό διωγμό εναντίον τους, με αποτέλεσμα άλλοι να εξοριστούν κι άλλοι να βασανιστούν σκληρά ή και να θανατωθούν.
Η 7η Οικουμενική Σύνοδος της Νίκαιας
Το 754 συγκάλεσε τη σύνοδο της Ιερείας, για να επικυρώσει τις αποφάσεις του. Οι 338 επίσκοποι που έλαβαν μέρος επικύρωσαν τις θεολογικές θέσεις του αυτοκράτορα και αποφάσισαν την αποβολή των εικόνων από τις εκκλησίες και την καταστροφή τους, τον αφορισμό των εικονόφιλων λαϊκών και την καθαίρεση των εικονόφιλων κληρικών.
Η απόφαση της συνόδου της Ιέρειας προκάλεσε την αντίδραση των Πατριαρχών Αλεξανδρείας, Ιεροσολύμων και Αντιοχείας, οι οποίοι απέστειλαν υπόμνημα στον Πάπα της Ρώμης. Ο Στέφανος Γ’ συνεκάλεσε το 769 στο Λατερανό σύνοδο, η οποία καταδίκασε τις αποφάσεις της συνόδου της Ιερείας και αναγνώρισε την προσκύνηση των εικόνων.
Μετά το θάνατό του Κωνσταντίνου Ε’ η κατάσταση άρχισε να αντιστρέφεται, με πρωτοβουλία της ειρηνόφιλης αυτοκράτειρας Ειρήνης της Αθηναίας (752-803), συζύγου του Λέοντος Δ’ του Χάζαρου (750-780) και μετά το θάνατο του επιτρόπου τού ανήλικου γιου της Κωνσταντίνου ΣΤ (771-793). Η φιλόδοξη Ειρήνη φρόντισε να εκλεγεί πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως ο εικονόφιλος Ταράσιος και αναστήλωσε τις εικόνες. Οι εξόριστοι κληρικοί και μοναχοί επέστρεψαν στην αυτοκρατορία και άρχισαν να ανακτούν την προγενέστερη επιρροή τους.
Το 787 συγκάλεσε στη Νίκαια την Ζ' Οικουμενική Σύνοδο, με την οποία έκλεισε η πρώτη φάση της Εικονομαχίας. Η σύνοδος αυτή αποκήρυξε τις αποφάσεις της συνόδου της Ιερείας και όρισε ότι πρέπει να υπάρχουν μέσα στις εκκλησίες οι εικόνες των αγίων, με τη διαφορά ότι οι χριστιανοί δεν πρέπει να τις λατρεύουν, αλλά απλώς να τις προσκυνούν «τιμής ένεκεν». Διότι εικονίζουν πρόσωπα άγια, που έχυσαν το αίμα τους για την πίστη τού Χριστού ή έζησαν βίο άξιο μίμησης. Η σύνοδος απέκρουσε έντονα την κατηγορία και την ταύτιση της εικονολατρείας με την ειδωλολατρεία.
Πηγή: https://www.sansimera.gr/articles/1230
© SanSimera.gr
Η δεύτερη φάση της Εικονομαχίας (815-843)
Το ζήτημα της Εικονομαχίας ξανάφερε στην επιφάνεια ο αυτοκράτορας Λέων Ε' ο Αρμένιος (775-820) για πολιτικούς λόγους. Πίστευε ότι η εικονομαχία ήταν συνδεδεμένη με τις στρατιωτικές επιτυχίες της αυτοκρατορίας και τη βελτίωση του κράτους. Το 815 εξανάγκασε σε παραίτηση τον εικονόφιλο πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Νικηφόρο και στη θέση του τοποθέτησε τον Θεόδοτο Κασσιτερά. Ο νέος πατριάρχης συγκάλεσε σύνοδο στο μοναστήρι των Βλαχερνών, η οποία κατηγόρησε την Ειρήνη «επί γυναικεία αφελότητι», ακύρωσε τις αποφάσεις της Ζ’ Οικουμενικής Συνόδου κι επανέφερε τις αποφάσεις της Συνόδου της Ιερείας.
Οι εικονόφιλοι αντέδρασαν με επικεφαλής τον περιώνυμο μοναχό Θεόδωρο Στουδίτη, ο οποίος αντιστρέφοντας τα επιχειρήματα των εικονομάχων, τους κατηγόρησε ως αιρετικούς και αρνούμενους την ανθρώπινη φύση του Χριστού. Πολλοί εικονόφιλοι μαρτύρησαν κατά την περίοδο εκείνη και ο Στουδίτης εξορίσθηκε στη Σμύρνη.
Μετά τη δολοφονία του Λέοντος Ε’, ο νέος αυτοκράτορας Μιχαήλ Β’ ο Τραυλός (770-829), που είχε οργανώσει τη συνωμοσία της εξόντωσής του, ακολούθησε συμβιβαστική πολιτική. Επέτρεψε την κατ’ οίκον προσκύνηση των εικόνων και διέταξε την απελευθέρωση τω φυλακισμένων και την επάνοδο των εξορίστων.
Ο διάδοχός και γιος του Θεόφιλος (813-842) επανέφερε το θέμα της εικονομαχίας, χωρίς να φθάσει στην αρχική του ένταση. Ιδιαίτερα φανατικός ήταν ο σύμβουλός του και μετέπειτα πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Ιωάννης ο Γραμματικός, ο οποίος απειλούσε με σκληρές ποινές τους εικονόφιλους: κόψιμο του χεριού για τους αγιογράφους, εξορίες και βασανιστήρια για τους κληρικούς και μοναχούς. Ωστόσο, οι εικόνες που απαγορεύονταν στα σπίτια από τον Θεόφιλο, βρήκαν καταφύγιο στο παλάτι, γιατί η αυτοκράτειρα Θεοδώρα ήταν εικονόφιλη.
Μετά το θάνατο του Θεόφιλου, η Θεοδώρα προέβη και πάλι στην αναστήλωση των εικόνων. Στις 11 Μαρτίου 843, η ενδημούσα σύνοδος στην Κωνσταντινούπολη επανέφερε σε ισχύ της αποφάσεις της Ζ’ Οικουμενικής Συνόδου, επανέφερε τις εικόνες στις εκκλησίες και θέσπισε την Κυριακή της Ορθοδοξίας, που γιορτάζεται από την Ορθόδοξη Χριστιανική Εκκλησία κάθε χρόνο την πρώτη Κυριακή της Μεγάλης Τεσσαρακοστής (Α’ Κυριακή των Νηστειών).
Επίλογος
Στο εκκλησιαστικό επίπεδο, από την όλη διαμάχη νικητής δεν ήταν η εικονολατρία, αλλά η Ορθοδοξία. Οι πατέρες της Εκκλησίας που αποφάσισαν την αναστήλωση και στις δυο συνόδους δογμάτισαν πως δε λατρεύονται οι εικόνες - αντικείμενα, αλλά ότι ο σεβασμός αποδίδεται στο ιερό πρόσωπο που εικονίζεται και καταδίκασαν τις υπερβολές. Το μόνο επίτευγμα της εικονομαχίας που διατηρείται μέχρι σήμερα είναι αποβολή των αγαλμάτων από τους ναούς της Ορθόδοξης Εκκλησίας.
Στο πολιτικό επίπεδο, το βυζαντινό κράτος φάνηκε δυνατότερο από τις διασπαστικές δυνάμεις. Η κρίση λύθηκε με κρατική πρωτοβουλία και η εκκλησία υπετάγη στον αυτοκράτορα. Η μοναστηριακή περιουσία αποδόθηκε στους γεωργούς και οι νέοι επέστρεψαν στο στρατό. Το Βυζάντιο, όμως, ζημιώθηκε στη Δύση. Οι Πάπες στράφηκαν προς τους Φράγκους βασιλιάδες και τους δυτικούς ηγεμόνες, για συμμαχία και προστασία. Αυτή την εποχή αρχίζει και η αντίθεση ανάμεσα στην Ανατολή και τη Δύση.
Πηγή: https://www.sansimera.gr/articles/1230
© SanSimera.gr
Επανάληψη Κεφαλαίου
kef_24_history_e.pdf | |
File Size: | 334 kb |
File Type: |
25. Το Βυζάντιο φτάνει στο απόγειο της ακμής του
Η Βυζαντινή αυτοκρατορία κατά το 1025 μ.Χ.
επί Βασιλείου Β΄
Τα όρια του βυζαντινού κράτους από το 900 μ.Χ. ως το 1000 μ.Χ.
Οι σπουδαιότεροι Μακεδόνες αυτοκράτορες (9ος έως 11ος αιώνας)
Η Μακεδονική δυναστεία κράτησε από το 867 μ.Χ. μέχρι το 1057 μ.Χ., σχεδόν δύο αιώνες δηλαδή. Παρακάτω είναι ένας κατάλογος των Μακεδόνων αυτοκρατόρων.
Νόμοι υπέρ των αδυνάτων.
α. «Όλες οι αγοροπωλησίες που έγιναν ανάμεσα σε πένητες και δυνατούς δεν ισχύουν και είναι παράνομες. Γι ’αυτό αποφασίζουμε την επιστροφή των κτημάτων στους πένητες, χωρίς την απόδοση των χρημάτων της αγοράς, ούτε των φόρων και των δαπανών καλλιέργειάς τους. Είναι αυτονόητο ότι η διάταξη αυτή ισχύει και για το μέλλον». β. «Οι δυνατοί επιθυμούμε να αγοράζουν ακίνητα από τους δυνατούς, οι δε στρατιώτες και οι πένητες γεωργοί επιτρέπουμε να συναλλάσσονται με τους όμοιους της δικής τους τάξης».
Βασίλειος Β΄, Νεαραί
α. «Όλες οι αγοροπωλησίες που έγιναν ανάμεσα σε πένητες και δυνατούς δεν ισχύουν και είναι παράνομες. Γι ’αυτό αποφασίζουμε την επιστροφή των κτημάτων στους πένητες, χωρίς την απόδοση των χρημάτων της αγοράς, ούτε των φόρων και των δαπανών καλλιέργειάς τους. Είναι αυτονόητο ότι η διάταξη αυτή ισχύει και για το μέλλον». β. «Οι δυνατοί επιθυμούμε να αγοράζουν ακίνητα από τους δυνατούς, οι δε στρατιώτες και οι πένητες γεωργοί επιτρέπουμε να συναλλάσσονται με τους όμοιους της δικής τους τάξης».
Βασίλειος Β΄, Νεαραί
Επανάληψη Κεφαλαίου
kef_25_history_e.pdf | |
File Size: | 314 kb |
File Type: |
26. Η ανάπτυξη των γραμμάτων και η μελέτη των αρχαίων Ελλήνων κλασσικών
"Θεωρίας ύψωμα, γνώσεως βάθος,
πλάτος λόγων, φρόνησις, απλότης, πόνος,
θρηνούσιν, οιμώζουσιν. Ου γαρ εν βίω
Λέοντα νυν βλέπουσιν..."
Επιτύμβιο επίγραμμα του Λέοντα Χοιροσφάκτη για το Λέοντα Φιλόσοφο.
Ο Λέων ο Φιλόσοφος ή Μαθηματικός γεννήθηκε στη Θεσσαλία γύρω στο 790. Απέκτησε εξαιρετική μόρφωση ταξιδεύοντας στην επαρχία και κυρίως στην 'Aνδρο, στα μοναστήρια της οποίας έβρισκε σπάνια χειρόγραφα. 'Aγνωστος ακόμη, κατέληξε στην Κωνσταντινούπολη, όπου έγινε ιδιωτικός δάσκαλος. Κατά τη διάρκεια των βυζαντινοαραβικών πολέμων ένας μαθητής του πιάστηκε αιχμάλωτος και μεταφέρθηκε στο αραβικό χαλιφάτο. Εκεί κατέπληξε το χαλίφη al-Ma'mun με τις μαθηματικές του γνώσεις και, όταν τον πληροφόρησε για το δάσκαλό του, ο Χαλίφης έστειλε πρεσβεία στο Βυζάντιο και κάλεσε το Λέοντα στο χαλιφάτο προσφέροντάς του πλούσια ζωή. Ο βυζαντινός αυτοκράτορας Θεόφιλος μαθαίνοντας την προσφορά του χαλίφη ζήτησε από το Λέοντα να παραμείνει στο Βυζάντιο και του πρόσφερε μια θέση διδασκαλίας σε ένα εκπαιδευτήριο της πρωτεύουσας. Το 840-843 ο Λέων διετέλεσε Μητροπολίτης της Θεσσαλονίκης. Στη συνέχεια επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη, όπου ανέλαβε τη διδασκαλία της φιλοσοφίας στη νεοσυγκροτημένη Σχολή της Μαγναύρας, μέχρι το θάνατό του, μετά το 869. Υπήρξε σπουδαίος μαθηματικός, αστρολόγος και φιλόσοφος. Σ' αυτόν αποδίδεται η κατασκευή μηχανημάτων που προειδοποιούσαν με φώτα από την Ταρσό της Κιλικίας στην Κωνσταντινούπολη για τις αραβικές επιδρομές, η δημιουργία των αυτομάτων, καθώς και η συγγραφή φιλοσοφικών, φιλολογικών και λογοτεχνικών έργων (επιγραμμάτων) που όμως δεν έχουν όλα σωθεί.
πλάτος λόγων, φρόνησις, απλότης, πόνος,
θρηνούσιν, οιμώζουσιν. Ου γαρ εν βίω
Λέοντα νυν βλέπουσιν..."
Επιτύμβιο επίγραμμα του Λέοντα Χοιροσφάκτη για το Λέοντα Φιλόσοφο.
Ο Λέων ο Φιλόσοφος ή Μαθηματικός γεννήθηκε στη Θεσσαλία γύρω στο 790. Απέκτησε εξαιρετική μόρφωση ταξιδεύοντας στην επαρχία και κυρίως στην 'Aνδρο, στα μοναστήρια της οποίας έβρισκε σπάνια χειρόγραφα. 'Aγνωστος ακόμη, κατέληξε στην Κωνσταντινούπολη, όπου έγινε ιδιωτικός δάσκαλος. Κατά τη διάρκεια των βυζαντινοαραβικών πολέμων ένας μαθητής του πιάστηκε αιχμάλωτος και μεταφέρθηκε στο αραβικό χαλιφάτο. Εκεί κατέπληξε το χαλίφη al-Ma'mun με τις μαθηματικές του γνώσεις και, όταν τον πληροφόρησε για το δάσκαλό του, ο Χαλίφης έστειλε πρεσβεία στο Βυζάντιο και κάλεσε το Λέοντα στο χαλιφάτο προσφέροντάς του πλούσια ζωή. Ο βυζαντινός αυτοκράτορας Θεόφιλος μαθαίνοντας την προσφορά του χαλίφη ζήτησε από το Λέοντα να παραμείνει στο Βυζάντιο και του πρόσφερε μια θέση διδασκαλίας σε ένα εκπαιδευτήριο της πρωτεύουσας. Το 840-843 ο Λέων διετέλεσε Μητροπολίτης της Θεσσαλονίκης. Στη συνέχεια επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη, όπου ανέλαβε τη διδασκαλία της φιλοσοφίας στη νεοσυγκροτημένη Σχολή της Μαγναύρας, μέχρι το θάνατό του, μετά το 869. Υπήρξε σπουδαίος μαθηματικός, αστρολόγος και φιλόσοφος. Σ' αυτόν αποδίδεται η κατασκευή μηχανημάτων που προειδοποιούσαν με φώτα από την Ταρσό της Κιλικίας στην Κωνσταντινούπολη για τις αραβικές επιδρομές, η δημιουργία των αυτομάτων, καθώς και η συγγραφή φιλοσοφικών, φιλολογικών και λογοτεχνικών έργων (επιγραμμάτων) που όμως δεν έχουν όλα σωθεί.
Tα “αυτόματα” του Βυζαντίου και της Ανατολής
Τα αυτόματα, όπως αποκαλύπτει το ονομά τους ήταν κατασκευές διαφόρων τύπων και σχημάτων που εκτελούσαν προγραματισμένες μηχανικές κινήσεις από μόνα τους, ύστερα από εντολή ενεργοποίησης των κατόχων τους.
Μέχρι στιγμής δεν υπάρχει διαθέσιμο ατόφιο ιστορικό Βυζαντινό κείμενο το οποίο να αναφέρεται αποκλειστικά στην μορφή των αυτομάτων και στους σχετικούς μηχανισμούς που εξασφάλιζαν την λειτουργία τους. Οι λεπτομερείς αναφορές στα αυτόματα είναι λιγοστές αλλά και όποτε αυτές γίνονται μάλλον περιπλέκουν την περιγραφή τους μιας και νέα ερωτήματα γεννιούνται από τους μελετητές για τα επιμέρους χαρακτηριστικά και σχήματα τους. Το σίγουρο είναι πως το τεχνολογικό υπόβαθρο τους είναι κοινό και θα πρέπει να αναζητηθεί στην περίοδο των Ελληνιστικών χρόνων και συγκεκριμένα στα έργα των μεγάλων τεχνικών πειραματιστών της Αλεξάνδρειας της Πτολεμαϊκής Αιγύπτου. Ο Βιτρούβιος (1ος π.Χ αιώνας) θα γράψει πως « Ο Αρίσταρχος, ο Ερατοσθένης, ο Αρχιμήδης, ο Σκοπίνας κληροδότησαν στις επόμενες γενιές πολλές μηχανές οι οποίες επινοήθηκαν και κατασκευάστηκαν με βάση τους Αριθμούς και τους Φυσικούς Νόμους»(De Architectura I.117). Ο περίφημος Ήρων ο Αλεξανδρινός θα συγγράψει τα έργα «Πνευματικά» και «Αυτόματα» σχετικά με υδραυλικές εφαρμογές. Η επίδραση και η κληρονομιά που άφησε ο Ήρων και γενικά η Αλεξανδρινή σχολή ήταν τεράστια και επηρέαζε για αιώνες τόσο τον κόσμο της Δύσεως όσο και της Ανατολής. Η αξία των «αυτομάτων» για τους κατόχους τους ήταν πολύπλευρη καθώς μπορούσαν να αποτελούν είτε υπολογιστικές χρηστικές μηχανές (πλανητάρια, αστρολάβους ), είτε μηχανισμοί παραγωγής κάποιου έργου παρακάμτοντας όποια μυϊκή προσπάθεια, είτε μπορούσαν να λειτουργήσουν αποκλειστικά ως σύμβολα δύναμης, σεβασμού και εντυπωσιασμού. Το σίγουρο είναι πως αποτελούσαν μοναδικές και σπάνιες κατασκευές που χάριζαν στον ιδιοκτήτη τους υπεραξία και σεβασμό. Όσον αφορά την τρίτη κατηγορία «αυτομάτων» που μας ενδιαφέρει στο άθρο αυτό, αυτά βρίσκονταν συνήθως τοποθετημένα σε περίοπτους χώρους υποδοχής και δεξιώσεων πχ. σε μέγαρα πλουσίων και φυσικά σε ανάκτορα Αυτοκρατόρων και βασιλέων. Σε
κάθε περίπτωση όταν αναφερόμαστε στα « Ανακτορικά» αυτόματα θα πρέπει να μην λησμονούμε πως αναφερόμαστε κατά κανόνα σε πολυτελείς παιχνιδομηχανές κατασκευασμένες να εντυπωσιάζουν, να ψυχαγωγούν και να προκαλούν δέος . Θα πρέπει να φανταστούμε την εντύπωση που προκαλούσαν τέτοιου είδους κατασκευές στις απεσταλμένες πρεσβείες των «βαρβάρων» στην Αυτοκρατορική πρωτεύουσα της Κωνσταντινούπολης. Όπως και σε περασμένους αιώνες, έτσι και στην Βυζαντινή περίοδο λειτουργούσαν ως ένα μέσο πολιτιστικού προσυλητισμού και εκθαμβωτικής πολυτέλειας καθώς αναδείκνυαν την μεγαλοπρέπεια και τον άφθαστο πολιτισμό των Βυζαντινών.
O συγγραφέας του βιβλίου De Ceremoniis (ii,15) που γράφει κατά εντολή του Kωνσταντίνου Ζ΄, μας περιγράφει εν συντομία στα Ελληνικά τον «Θρόνο του Σολόμωντα» που βρίσκονταν στην μεγάλη τρίκλινη αίθουσα της Μαγναύρας πάνω στο οποίο κάθονταν ο Αυτοκράτορας κατά την διάρκεια μιας αποστολής του στο Βυζάντιο:
Στο απόσπασμα αυτό, που είναι και το τελευταία γνωστή αναφορά στα Ανακτορικά αυτόματα του Βυζαντίου, περιγράφεται μονάχα το σύμπλεγμα του θρόνου ενώ δεν γίνεται καμία ιδιαίτερη μνεία στους επιμέρους μηχανισμούς των αυτομάτων που επιτρέπουν την κίνηση του θρόνου και των ζώων και επιπλέον δεν γίνεται γνωστή η φύση των υλικών αυτών. Η κατασκευή του εν λόγω θρόνου βασίστηκε προφανώς στο αντίστοιχο χωρίο από το βιβλίο των Βασιλέων (Ι Βασιλέων,x,18-20). Τα γραφόμενα του παραπάνω ανώνυμου συγγραφέα επιβεβαιώνονται και από την σύγχρονη μαρτυρία ( «Ανταπόδοση» του Γερμανού απεσταλμένου Liutprand της Cremona o οποίος επισκέφθηκε το Βυζάντιο το έτος 949 και ξανά το 966. Ο εν λόγω πρέσβης προσθέτει πως το σύμπλεγμα του θρόνου ήταν φτιαγμένο από μέταλλο και πως είχε την ιδιότητα να ανασηκώνεται μπροστά στον επισκέπτη και επιπλέον πως τα πουλιά παρήγαγαν φυσικούς ήχους. Αναφορές από τον Θεοφάνη Κοντινουάτο (10ος αιώνας) περιγράφουν τα αυτόματα του Αυτοκράτορα Μιχαήλ Β’ του Ψελλού (820-829), έναν χρυσό πλάτανο, δύο χρυσούς λέοντες και δύο χρυσούς γρύπες, τα οποία και τελικά έλιωσε προκειμένου να εξασφαλίσει πολύτιμα μέταλλα για την χρηματοδότηση του στρατού του. Ο διάδοχος του θρόνου και υιός του Αυτοκράτορας Θεόφιλος (829-842) διατηρούσε και αυτός αυτόματα καθώς υπάρχουν τρεις τουλάχιστον γραπτές μαρτυρίες για παρόμοιες συσκευές τα οποία βρίσκονταν στο παλάτι του στο Βρύαντα. Ο Θεόφιλος έδειξε μεγάλο ενδιαφέρον για κατασκευή «αυτομάτων» στην αίθουσα του θρόνου στο παλάτιο της Μαγναύρας. Οι μαρτυρίες προέρχονται από τον Γεώργιο Μοναχό (9ος αιώνας), τον Λέων Γραμματικό (10ος αιώνας) , τους συγγραφείς της συνέχειας του χρονικογράφου Θεοφάνη(10ς αιώνας) και τον Μάγιστρο Συμεών (Symeon Magister). Στα αυτόματα του Θεόφιλου περιλαμβάνονταν μεταλλικοί λέοντες και γρύπες οι οποίοι μπορούσαν να βρυχούνται κατά παραγγελία.Μετά από την καταστροφή αυτών επί βασιλείας Μιχαήλ Γ΄(842-867) θα ξαναεπισκευαστούν και θα βρίσκονται σε πλήρη λειτουργία 100 χρόνια αργότερα επί βασιλείας Κωνσταντίνου Ζ’ Πορφυρογέννητου.
Θα πρέπει να αναφερθεί πως δεν ήταν μονάχα οι Βυζαντινοί των μέσων χρόνων οι οποίοι είχαν στην κατοχή τους αυτόματα. Δεν πρέπει να παραβλέπουμε πως η κληρονομιά του Ήρωνα συνέχιζε εξίσου να γονιμοποιεί την Εγγύς Ελληνιστική Ανατολή έστω και αν αυτή είχε καλυφθεί από το μανδύα του Ισλάμ από τις αρχές του 7ου μ.Χ αιώνα. Τα «αυτόματα» ήταν ενταγμένα σε ένα παγιωμένο σύστημα εντυπωσιασμού των κάθε φορά αντιπάλων που βρίσκονταν σε λειτουργία τόσο στα Βυζαντινά όσο και στα Μουσουλμανικά κέντρα εξουσίας π.χ Κωνσταντινούπολη και Βαγδάτη.Η σκοπιμότητα της λειτουργίας τους δεν μπορούσε να αποκοπεί από το γενικότερο ιστορικό περιβάλλον. Αν όχι νωρίτερα, στην Βαγδάτη των Αββάσιδων του 9ου αιώνα υπάρχει έντονο ενδιαφέρον για την υδραυλική. Ο Χαλίφης Abu Jafar al-Ma’mun ibn Harun (786-833), είχε στο παλάτι του ένα χρυσό και ένα ασημένιο δέντρο με μηχανικές ιδιότητες. Ας μην λησμονούμε πως το 850 μ.Χ εκδίδεται στην Βαγδάτη υπό την κηδεμονία του το βιβλίο με τίτλο «Βιβλίο των έξυπνων συσκευών».Ο Χαλίφης θα διατάξει τρεις Μουσουλμάνους αδελφούς γνωστούς ως Banu Musa να συγκεντρώσουν όλα τα Ελληνικά κείμενα των μοναστηριών από τις άλλοτε Βυζαντινές επαρχίες της Μέσης Ανατολής και να καταγράψουν όποια σχετική πληροφορία γύρω από την μηχανική. Το βιβλίο αυτό είναι εικονογραφημένο και περιέχει 100 συσκευές πολλές από τις οποίες είναι αντίγραφα Ελληνικών. Παρόμοια ο Αββάσης Χαλίφης al-Muktadir (915) στην προσπαθειά του να εντυπωσιάσει μία Βυζαντινή πρεσβεία που είχε επισκεπτεί την Βαγδάτη, θα την οδηγήσει σε ένα από τα ανακτορά του, το «Παλάτιον του Δένδρου». Εκεί , ένα μηχανικό δένδρο θα αναδυθεί ξαφνικά από το μέσο μία τεχνιτής λίμνης στις όχθες τις οποίας θα στέκονται 30 αγάλματα έφιππων πολεμιστών. Το δένδρο ήταν μεταλλικό,στα κλαδιά του κάθονταν μεταλλικά πουλία που κελαηδούσαν ενώ τα φύλλα του κινούνταν από τον άνεμο. Η παραπάνω περιγραφή ισλαμικών «Ανακτορικών αυτομάτων» διασώθηκε από τον ιστοριογράφο της Βαγδάτης Αλ-Χατίμπ αλ Μπαγντάντι (1002-1071) και αποτελεί την αρχαιότερη αξιόπιστη μαρτυρία υποδοχής βυζαντινής πρεσβείας στην Βαγδάτη. Ο Μουσουλμάνος συγγραφέας Αλ-Τζάζαρι το 1206 μ.Χ θα ολοκληρώσει το βιβλίο του με τίτλο « Το βιβλίο της γνώσης των ευφυών μηχανικών κατασκευών» για την συγγραφή του οποίου θα χρησιμοποιήσει το προγενέστερο έργο των αδελφών Banu Musa.Στο έργο αυτό περιγράφονται συνολικά 50 μηχανές που κατατάσσονται σε έξι κατηγορίες, οι μηχανές αναλύονται με λεπτομέρειες τόσο από υλικής απόψεως όσο και από λειτουργικής ενώ αναπαριστώνται και με έγχρωμες μινιατούρες. Αυτόματα περιγράφονται ανάμεσα στην αυλή των Μογγόλων στην Καμπούλ, στην περιοχή της Σαμακάρδης κ.α αν και αυτά υστερούσαν σε πολυπλοκότητα αυτών των Βυζαντινών και Περσικών της Βαγδάτης.
Δεν υπάρχει αμφισβήτηση πως τόσο τα Βυζαντινά όσο και τα Αραβικά «Ανακτορικά αυτόματα» έλκουν την καταγωγή τους από την Αλεξανδρινή σχολή. Τόσο η κοινή εμφανισή/κατασκευή τους π.χ μεταλλικά δένδρα και πουλιά , λέοντες, κρίνες κλπ. όσο και η όμοια λειτουργία τους καταδυκνείουν ένα κοινό πρόγονο που δεν μπορεί να αναζητηθεί πουθενά αλλού από την Αλεξανδρινή μηχανική σχολή. Η κατασκευή τους αλλά και ο ρόλος που διαδραμάτιζαν αποσκοπούσε σε πρόκληση εντυπωσιασμού, αυμασμού και δέους, των πρεσβειών των αντιπάλων μερών.Παρόλο τις υπάρχουσες λογοτεχνικές πηγές, η έλλειψη σχετικών αρχαιολογικών ευρημάτων αφήνει ένα μεγάλο κενό στην μελέτη των «Ανακτορικών αυτομάτων»
Πηγή: https://www.hellenicarmors.gr/byzantine-middle-east-automations/
«Στα μοναστικά κέντρα του Αγίου Όρους, της Ανατολής και της Πόλης ασκημένες ομάδες γραφέων μοναχών αντέγραψαν και διέσωσαν από τη φθορά και την καταστροφή χιλιάδες αρχαία ελληνικά συγγράμματα. Με τον τρόπο αυτό τα μοναστήρια πρωτο- στάτησαν στη διά- σωση της αρχαίας ελληνικής κληρονο- μιάς».
Kurt Weitzmann,
Βυζαντινή Ιστορία
Kurt Weitzmann,
Βυζαντινή Ιστορία
Επανάληψη Κεφαλαίου
kef_26_history_e.pdf | |
File Size: | 331 kb |
File Type: |
27. Η καθημερινή ζωή στην ύπαιθρο στα χρόνια των Ισαύρων και των Μακεδόνων
Οι ελεύθεροι μικροκαλλιεργητές είχαν να αντιμετωπίσουν πολλές δυσκολίες στην καθημερινή τους ζωή. Η βαριά φορορολογία και ο αναγκαστικός δανεισμός για να αντεπεξέλθουν στις φορολογικές τους υποχρεώσεις ήταν ένα από τα πολλά προβλήματα που τους απασχολούσαν! Χαρακτηριστική είναι η μαρτυρία ενός φτωχού αγρότη που βρίσκουμε στο Βίο του Όσιου Φιλάρετου."Κάποιου φτωχού γεωργού, ενώ όργωνε το χωράφι του, έπεσε ξαφνικά κάτω το βόδι του και ψόφησε. Μην μπορώντας να υποφέρει την απώλεια, άρχισε να λυπάται και να κλαίει και θρηνώντας με πόνο έλεγε προς το Θεό:
"Κύριε τίποτα άλλο ποτέ μου δεν είχα παρά μόνο αυτό το ζευγάρι και μου το στέρησες και αυτό· πώς θα θρέψω τη γυναίκα μου και τα εννιά μικρά παιδιά μου; πώς θα πληρώσω τους φόρους στο βασιλιά; πώς θα ξεπληρώσω τα χρέη μου; Συ, βέβαια, Κύριε, ξέρεις ότι το βόδι το χρώσταγα και αυτό· δεν ξέρω τι να κάνω πια. Θα εγκαταλείψω το σπίτι μου και θα φύγω σε χώρα μακρινή, πριν το μάθουν οι δανειστές μου και πέσουν πάνω μου σαν τα άγρια θηρία".
Βίος Όσιου Φιλάρετου 117.30 - 119.7
Πηγή: http://www.ime.gr/chronos/09/gr/k/610/main/k3a2.html
"Κύριε τίποτα άλλο ποτέ μου δεν είχα παρά μόνο αυτό το ζευγάρι και μου το στέρησες και αυτό· πώς θα θρέψω τη γυναίκα μου και τα εννιά μικρά παιδιά μου; πώς θα πληρώσω τους φόρους στο βασιλιά; πώς θα ξεπληρώσω τα χρέη μου; Συ, βέβαια, Κύριε, ξέρεις ότι το βόδι το χρώσταγα και αυτό· δεν ξέρω τι να κάνω πια. Θα εγκαταλείψω το σπίτι μου και θα φύγω σε χώρα μακρινή, πριν το μάθουν οι δανειστές μου και πέσουν πάνω μου σαν τα άγρια θηρία".
Βίος Όσιου Φιλάρετου 117.30 - 119.7
Πηγή: http://www.ime.gr/chronos/09/gr/k/610/main/k3a2.html
Αν και πλούσιοι μεγαλοκτηματίες υπήρχαν ακόμη, όπως ήταν π.χ. ο όσιος Φιλάρετος, το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού που ασχολιόταν με την καλλιέργεια της γης ήταν ελεύθεροι αγρότες που είχαν συνήθως στην κατοχή τους μικρές εκτάσεις γης. Αυτοί δεν υπόκεινταν σε κανένα περιορισμό, όπως παλαιότερα οι εξαρτημένοι καλλιεργητές, εκτός από το να πληρώνουν τους φόρους τους προς το κράτος, που ήταν όμως ιδιαίτερα βαρείς. Τα μικρά εισοδήματά τους και η βαριά φορολογία τούς έφερνε πολλές φορές στη δύσκολη θέση να δανείζονται με επαχθείς όρους.
Ορισμένοι από αυτούς, μάλιστα, ήταν τόσο φτωχοί ώστε δεν είχαν καν τη δυνατότητα να καλλιεργήσουν μόνοι τη γη τους και γι' αυτό τη νοίκιαζαν ή παρείχαν τις υπηρεσίες τους σε πιο εύπορους καλλιεργητές. Αυτοί ήταν ελεύθεροι πολίτες χαμηλής κοινωνικής θέσης και ονομάζονταν μισθίοι ή μισθωτοί.
Μια ιδιαίτερη κατηγορία ελεύθερων αγροτών αποτελούσαν τέλος οι στρατιώτες, δηλαδή όσοι είχαν λάβει από το κράτος εκτάσεις γης, τις γνωστές ως στρατιωτικά κτήματα, με αντάλλαγμα προσωπική στρατιωτική θητεία ή την υποχρέωση να καταβάλουν τα χρήματα για τη συντήρηση ενός στρατιώτη. Η γενίκευση του θεσμού συνέβαλε στην αύξηση του αριθμού των ελεύθερων αγροτών, καθώς ολόκληρες στρατείες αποτελούνταν από κατόχους τέτοιων κτημάτων, οι οποίοι θα μπορούσαν γενικότερα να συμπεριληφθούν στους πιο ευκατάστατους καλλιεργητές.Σταδιακά, από τον 9ο αιώνα, η μεγάλη ιδιοκτησία αυξήθηκε και εμφανίστηκαν στο προσκήνιο σημαντικές αριστοκρατικές οικογένειες, που όφειλαν τη θέση τους στην κοινωνική ιεραρχία στη μεγάλη έγγειο ιδιοκτησία. Οι λεγόμενοι δυνατοί επηρέασαν την πολιτική, οικονομική και κοινωνική ζωή της αυτοκρατορίας τα επόμενα χρόνια.
Πηγή: http://www.ime.gr/chronos/09/gr/k/610/main/k3a2.html
Επανάληψη Κεφαλαίου
kef_27_history_e.pdf | |
File Size: | 400 kb |
File Type: |
Επανάληψη Ενότητας
Ε. Ανακεφαλαίωση (23-27)
Στα χρόνια των Ισαύρων αυτοκρατόρων έγιναν τολμηρές μεταρρυθμίσεις στη νομοθεσία και στη διοίκηση:
Στα χρόνια διακυβέρνησης των Μακεδόνων:
Στα χρόνια των Ισαύρων αυτοκρατόρων έγιναν τολμηρές μεταρρυθμίσεις στη νομοθεσία και στη διοίκηση:
- Χωρίστηκε η αυτοκρατορία σε θέματα.
- Ψηφίστηκαν νόμοι για καλύτερες συνθήκες ζωής στους αγρότες.
- Ανατέθηκε στους δικαστές η πιστή εφαρμογή των νόμων.
- Δημιουργήθηκε το πρόβλημα της λατρείας των εικόνων.
- Διχάστηκε ο λαός σε εικονομάχους και στους εικονολάτρες.
- Καταστράφηκαν ανεκτίμητα έργα τέχνης.
- Η εικονομαχία σκίασε το έργο και η δόξα των Ισαύρων.
Στα χρόνια διακυβέρνησης των Μακεδόνων:
- Το κράτος αναδιοργανώθηκε και μεγάλωσε.
- Ψηφίστηκαν φιλάνθρωποι και δίκαιοι νόμοι.
- Άνθισαν ιδιαίτερα τα γράμματα και οι τέχνες.
- Δημιουργήθηκαν και λειτούργησαν ανώτατες σχολές.
- Διδάχτηκαν και διασώθηκαν πολλά αρχαία ελληνικά κείμενα.
- Προόδευσε η γεωργία, η βιοτεχνία και το εμπόριο.
anakef_23-27_history_e.pdf | |
File Size: | 246 kb |
File Type: |